علیرضا رضوانی - استادیار، دکتری شهرسازی، عضو هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
سارا معصومی - دانشجو کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری، مشهد

بی گمان هیچ اثر معماری به اندازه باغ های ایرانی نماینده تمام عیار هویت تاریخی و آرمانگرایی ایرانی نبوده است؛ اثریدر پاسخ به نیازهای زمینی و در پیوند با مفاهیم و مضامین آن جهانی؛ دروازه ای برای ورود به دنیای متعالی و مکانی درمیان آسمان و زمین. این مقاله با هدف بیان سیر تحول کالبدی – مفهومی باغ های ایرانی به نگارش در آمده و سوال اصلیاین پژوهش آن است که چگونه می توان باغ های ایرانی را براساس ویژگی ها و عناصر اصلی آن ها در هر دوره تاریخیطبقه بندی و تبیین نمود. تحقیق از نوع تحقیق های بنیادین و توصیفی بوده و روشی جمع آوری اطلاعات کتابخانه ایاست. مقاله با مقدمه ای از اهمیت و جایگاه باغ های ایرانی شروع و سپس در چهار مرحله تکامل باغ ایرانی از دوره تاریخیایلامی تا دوره ساسانی و مرحله بعد عباسیان تا دوره سلجوقی، دوره سوم از دوره مغول تا اواسط دوره قاجاریه و مرحلهچهارم از دوره تاریخی قاجاریه (اواسط دوره) تا دوره پهلوی کلیه باغ های شاخص ایرانی تشریح و سپس در در مرحلهتحلیل آن ها به تفکیک دوره و مهمترین ویژگی های ارکان اصلی و عناصر شامل هندسه و ساختار، کوشک، معنا و عناصرتفکیک می شوند. پژوهش نشان می دهد که باغ های ایرانی چهار دوره تحول اساسی را پشت سر گذاشته اند. دوره بنیادینو اسطوری (باستانی)، دوره تکامل و تطابق مفهومی و مضمونی (اسلامی)، دوره شکل گیری باغ های عمومی و عام المنفعهو دوره معاصرسازی در استفاده و تلفیق با الگوهای باغ سازی غربی و شرقی.

باغ، باغ های ایرانی، مبانی نظری، دوره های تاریخی، هندسه و ساختار، معنا و عناصر