سولماز منصوری - کارشناسی ارشد دانشگاه هنر اصفهان

در دوره میانی اسلام، هنرمندان نگارگر سفالینه های مینایی، به نقوش جانوری پرداخته اند. این نقوش، گاه به صورت جدید و گاه با بهره گیری از تصاویر هنری گذشته از ایران قبل از اسلام، با نگرش معنا بخشی مجدد، به منظور حفظ فرهنگ گذشته پرداخته شده است. با توجه به وجوه اشتراک و افتراق میان نقوش جانوری مورد استفاده، در مراکز اصلی تولید سفال مینایی کاشان، ری و ساوه، سفال مینایی جایگاهی برای پیوند دو هنر سفالگری و نگارگری با رویکرد نمادشناسی است، که تاکنون پژوهشی مستقل در این زمینه صورت نگرفته است. هدف این پژوهش، تحلیل نقوش جانوری و بررسی مفاهیم نقوش، در راستای پاسخگویی به سوالاتی چون: نقوش جانوری چه مقدار از حجم تزیین بر سفالینه های مینایی را فرا گرفته است این نقوش دارای چه ویژگی ها و نمادهایی بوده و عوامل تاثیرگذار در کاربرد آنها چه بوده است به بررسی نقوش، ترکیب بندی، رنگ پردازی و مفاهیم سفال های مینایی پرداخته اند. این پژوهش مبتنی بر شیوه تاریخی تحلیلی است، که با استفاده از منابع کتابخانه ای و موزه ای، به معرفی نمونه هایی از سوی موزه متروپولیتن، به دلیل تنوع و وضوح تصاویر پرداخته شده است. مطالعات انجام گرفته، حاکی از استفاده زیاد نقوش جانوری به کار رفته به صورت اصلی و فرعی در مراکز عمده تولیدی سفالینه های مینایی است و انتخاب نقوش، علاوه بر جنبه تزیینی، بستر مناسبی برای انتقال مفاهیم، به صورت آگاهانه بوده است.

سفال مینایی، مراکز اصلی، نقوش جانوری، نگارگری