سیده بلقیس فاطمه حسینی - استاد بخش فارسی دانشگاه دهلی

شاعر مشرق اقبال شاعری انسان گرا است. حق این است که انسان شاه کاری است از آفریدگار. اقبال در این مورد عرفان و آگاهی کامل دارد و براساس چنین قانون قدرت بن مایه های شعری خود را توف می کند و موضوعات گوناگون را بحث کرده است. مقاله مشتمل است بر چهار عنوان زیر: 1.دین نظام زندگی است. خداوند متعال انسان با عقل و اختیار داده است و نمایندگیش در دست او است پس نماینده خدا باید شخصیت خود را در آیینه آفریدگار ببیند او طوطی پس آینه نیست که تحت جبر تکوینی باشد باید توسن عقل را مهمیز و ترمز هوش را پا لگد کند. افکار اقبال در این زمینه مورد بحث است. 2. حکومت خودکامه و شاهنشاهی خواه و ناخواه دارای ظلم و ستم و بردگی میلیون ها نفر و جنگ های مهیب به علت نابرابری و شکنجه است. اقبال این نوع عفونت را رد کرده است. 3. جمهوریت (دموکراسی) من نظام اشتراکیت: اسبی که اقبال دموکراسی و اشتراکیت وظیفه روشن فکران نیست دیوی است که آزاد شده و مردم را می آزارد. 4. وطن گرایی وطن برایش بسیار عزیز است البته حب الوطن نباید فقط پرستار باشد باید وطن را چنان بپروراند که برای همه مامن باشد و از امتیازات رنگ و نسل و ملت آزاد مسکن انسان ها باشد نوبت پایان: در پایان بگویم که اقبال در زمانی می زیسته که حکومت های استعماری در سراسر جهان انتشار یافته و خفقان به وجود آورده بودند و انسان در عالم خود فراموشی فقط مفاد شخصی را می دید. اقبال علیه آن قد علم کرده و ارزش انسانی را نشان داده است.

اقبال، انسان، جمهوریت