ندا زمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی مهندسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران
جعفر حسن پور - عضو هییت علمی دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران
اکبر چشمی - عضو هییت علمی دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران

در طراحی سازه های مهندسی به خصوص ترانشه ها، انتخاب پارامترهای مقاومت برشی دقیق و مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار است به نحوی که عدم تعیین درست این پارامترها، در برخی موارد عواقب جبران ناپذیر مالی و جانی را به همراه خواهد داشت. قطعه یکم راه آهن میانه اردبیل نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به دلیل کم توجهی به پارامترهای زمین شناسی مهندسی، ساختار و همچنین رفتار مواد تشکیل دهنده، بسیاری از ترانشه های اجرا شده ناپایدار بوده و تثبیت آن ها امری مهم در جهت ادامه حیات پروژه خواهد بود. جنس مواد تشکیل دهنده اکثر ترانشه ها در این قطعه از مصالح ضعیف مارنی، گلسنگی و رسی می باشد. اگرچه این ترانشه ها اغلب به هنگام اجرا پایدار بوده اند، اما با توجه به ماهیت این مصالح و حساسیت بالای آن ها به آب، در فصول بارندگی از مقاومت آن ها به میزان قابل توجهی کاسته شده و همین امر سبب وقوع زمین لغزش های متعدد با ابعاد متفاوت در ترانشه های حفرشده در مسیر گردیده است. در این مقاله هدف کلی، ارایه راهکاری مناسب برای تثبیت ترانشه های ناپایدار می باشد. در ابتدا از میان ترانشه های مسیر، یک ترانشه تیپیک که اطلاعات ژیوتکنیکی کافی (لوگ حفاری گمانه ها و نتایج آزمون های آزمایشگاهی و صحرایی) در آن موجود بوده است، انتخاب شده و خصوصیات ژیوتکنیکی و زمین شناسی مهندسی مصالح تعیین گردیده است. در گام بعدی، موقعیت سطح لغزش بحرانی (سطح لغزش با کمترین ضریب اطمینان) بر روی این ترانشه، با توجه به شواهد صحرایی و تجارب حاصل از بررسی لغزش های مشابه در مسیر مورد مطالعه، تعیین شده است. با مشخص شدن این سطح با استفاده از نرم افزار Slide و به کارگیری پارامترهای مقاومت برشی به دست آمده از مطالعات ژیوتکنیک، وضعیت پایداری دامنه موردبررسی قرار گرفته است. در ادامه با انجام حساسیت ضریب اطمینان پایداری ترانشه به تغییرات پارامترهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه با بررسی عوامل تاثیرگذار بر پایداری ترانشه (مانند تراز آب زیرزمینی و هندسه ترانشه)، راه حل مناسب برای تثبیت ترانشه مورد مطالعه و ترانشه های مشابه، ارایه گردیده است. با بررسی های صورت گرفته در این مطالعه مشخص گردید که حضور آب به عنوان عاملی مهم در کاهش ضریب اطمینان ترانشه محسوب می شود، لذا به عنوان اولین و مهم ترین راهکار در پایدارسازی ترانشه ها لازم است طرح های زهکشی مناسب برای کنترل جریان آب در ترانشه مورد توجه قرار گیرند.

آنالیز پایداری، آنالیز حساسیت، ترانشه های ناپایدار، سنگ ضعیف، آزمون های ژیوتکنیکی