عارف میرزااحمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه فردوسی، مشهد
نوید جلاییان قانع - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)، مشهد
محسن وفامهر - استاد و عضو هییت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

استاد پیرنیا در تبیین اصول معماری ایرانی از اصلی به اسم نیارش نام میبرد. نیارش یعنی آنچه بنا را نگه میدارد. علم نیارش یعنی علم برپا نگه داشتن بنا و به همه کارهایی گفته میشود که برای ایستایی و پایداری بنا انجام میگیرد و شامل و حاصل سه علم استاتیک، مصالح شناسی، فن ساختمان است. چگونگی تجلی این مفهوم در بناهای سنتی بسیار حایز اهمیت است. در این مقاله برآنیم که با مطالعه و بررسی نحوه عملکرد سازهای بناهای سنتی و به طور خاص، مجموعه آرامگاه شیخ الاسلام احمد جام (شهرستان تربت جام) به عنوان یکی از بناهای مهم ثبت شده در آثار ملی ایران، نشان دهد که چگونه ساختمانهای سنتی ما با تلفیقی از معماری و سازه به طور آمیخته در هم شکل گرفتهاند و بهگونهای دیگر میتوان بیان کرد که سازه به مثابه معماری عمل میکرده است. این پژوهش با مطالعه متون و کتب مرتبط با موضوع سازه های سنتی و نحوه عملکرد آنها و همچنین با بررسی و برداشت میدانی مجموعه یاد شده، سعی در بررسی دقیق تر این موضوع دارد که چگونه بنای سنتی با استفاده از حداقل مصالح و حداکثر تکنولوژی زمان خود به معماریای یکپارچه دست یافته است.

نیارش، مجموعه آرامگاه شیخ احمد جام، سازه سنتی، فن شناسی