عرفانه محمدزاده حقیقی - گروه معارف ، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

مسیله جبر و اختیار یکی از مسایل فکری چالش برانگیز بوده و موجب پیدایش سه دیدگاه عمده کلامی و اعتقادیجبر، تفویض و امر بینالامرین شده است. جبریون معتقدند وقایع و حوادث جهان تحت حکمرانی نیرویی مقتدر بهنام سرنوشت است و انسان مجبور و مقهور به دنیا آمده و رفتار و کردارش اجبارا به او تحمیل گردیده، مفوضهبرعکس اینها معتقدند انسان موجودی مختار است و در افعال و تلاشهای خود و انتخاب اهداف و امور زندگی خودآزاد است و خودش سرنوشت خویش را رقم می زند. مکتب تشیع با طرح نظریه لا جبر و لاتفویض بل امر بینالامرین معتقد است بشر نه دارای اراده مطلق است به نحوی که بتواند برخلاف مشیت و اراده خدا عمل کند و نهمجبور مطلق است به گونه ای که بتوان افعال او را به کلی به خدا نسبت داد و اختیار را از او سلب کرد. بلکه ارادهانسان در طول اراده خداست یعنی هم اراده الهی در اعمال ما موثر است هم ارده خود ما در اعمالمان موثر است. دراین نوشتار پس از بررسی نظریه جبر و تفویض و رد دلایل آنها، به طرح نظریه امر بین الامرین و اثبات حقانیت آنپرداخته شده است.

جبر، تفویض، اختیار، قضا، قدر