چکاوک خواجه امیری خالدی - مربی،گروه اقیانوس شناسی،دانشکده علوم دریایی،دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
محمدرضا سالاری فنودی - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا )اقلیم شناسی( دانشگاه سیستان و بلوچستان

توفانهای گرد و غبار یکی از بارزترین بلایای طبیعی مناطق خشک و نیمه خشک جهان است و یکی از مخاطرات جوی است که می تواند خسارات زیادی را به بخش های مختلف از جمله محیط زیست، کشاورزی، بهداشت و سلامت، حمل و نقل، تاسیسات، بناها و غیره وارد سازد. تحلیل جامع از شرایط همدیدی مولد گردوغبار امکان شناسایی و پیش بینی توفان های گردوغبار را فراهم می آورد بنابراین شناخت عوامل ایجاد کننده آن جهت برنامه ریزیهای محیطی، لازم و ضروری به نظر می رسد. لذا در این بررسی به واکاوی آماری همدیدی و همچنین شرایط پیدایش و منشا توفانهای گردوغبار در بازه زمانی 1987 تا 2011 در ایستگاه سینوپتیک چابهار که شاهد افزایش ناگهانی گرد و غبار نسبت به دوره های قبل بوده است پرداخته شد. برای این منظور ضمن تحلیل آماری دوره مورد نظر، موج های گرد و غباری مهم استخراج گردید که بنابر گسترش و فراوانی گرد و غبار در دوره مورد بررسی، موج گرد و غباری 12 تا 15 فوریه 2009 به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی نحوه شکل گیری، انتقال و گسترش آن، نقشه های همدیدی فشار متوسط سطح دریا و ارتفاع ژیوپتانسیل ترازهای 850)، 700 و 500 هکتوپاسکال) و همچنین نقشه های رطوبت نسبی، سمت و سرعت باد و نقشه های امگا تحلیل گردید. نتایج حاصل بیانگر آن است که ماه جولای با مجموع 126 روز و و ماه سپتامبر با مجموع 32 روز در ماه دارای بیشترین و کمترین و سال 2008 با 122 روز و سال 2010 با مجموع 8 روز در طول سال به ترتیب دارای بیشترین و کمترین تعداد روزهای همراه با گرد و غبار بوده اند. بررسی نقشه های همدیدی اعم از نقشه های سطح بالا و سطح زمین نشان داد که هسته اولیه این رخداد بر روی بیابان های عربستان شکل گرفته است که در ادامه با تقویت و گسترش این هسته و ایجاد شیو فشار و همچنین تاثیر هماهنگ فراز شکل گرفته بر روی عربستان و و فرود عمیق در شرق کشور، منطقه مورد بررسی نیز تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته است و گسترش آن به شهر های نیمه شمالی استان یعنی زاهدان و زابل نیز رسیده است.

چابهار، گرد و غبار، همدید