عبدالمحمد کاشیان - عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه سمنان

در نظام حقوقی- اقتصادی اسلام، سازوکار بسیار دقیقی برای بهره برداری از زمین و مبارزه با سوء استفاده از آن تعریف گردیده است. سازوکار این نظام بگونه ای است که اولا فرصت مناسبی را برای فعالان اقتصادی و متقاضیان استفاده از زمین فراهم میکند و ثانیا به بهترین وجه به مبارزه با زمینخواری میپردازد. وضع این قوانین بگونه ای است که از نظر اقتصادی نه تنها موجب رشد وپیشرفت اقتصادی گردیده، بلکه درآمد سرشاری را برای دولت به همراه دارد.اقطاع و احیاء به عنوان دو رکن اساسی استفاده بهینه از زمینهای موات و نهی از حمی به عنوان یکی از مصادیق مبارزه اسلام با مفاسد اقتصادی و زمینخواری، میتواند الگوی مناسبی را برای بهرهبرداری از زمین ارایه نماید. این مقاله به ارزیابی حقوقی-اقتصادی قانون واگذاری زمینهای دایر و بایر پرداخته و با تکیه بر اصول اساسی اسلام در بهره برداری از زمین، نقاط ضعف این قانون را به تصویر میکشد. ضمن فراهم آوردن شواهدی نشان خواهیم داد علی رغم اینکه در حکومت حضرت علی علیه السلام بهره گیری از زمین به عنوان یکی از بزرگتری منابع درآمدی حکومت تلقی میشده است و آثار اقتصادی فراوانی به همراه داشته است، در قانون ایران رویکردی صرفا منفعلانه نسبت به زمین اتخاذ شده است و کشور را از آثار اقتصادی بسیار زیادی محروم ساخته است.

حمی، احیاء، اقطاع، رشد اقتصادی،