شیوا وکیلی مطلق - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی گرایش محض، دانشگاه شهرکرد ایران
جهانگیر صفری - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد ایران

در قرن بیستم نظریه پردازان و منتقدان مختلف از منظرهای گوناگونی به خوانش متون پرداختند، از جمله مایکل ریفاتر منتقد فرانسوی که بر اهمیت نقش خواننده و عکس العمل های ذهنی او در مقابل متن و پاسخ هایی که به متن می دهد تاکید کرد. چارچوب نشانه شناختی ای که ریفاتر در جهت خوانش شعر پیشنهاد داد، به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفت. از این رو، مقاله ی حاضر به بررسی شعر آیه های زمینی از مجموعه تولدی دیگر فروغ فرحزاد بر مبنای این الگو می پردازد. در این پژوهش، شعر در دو سطح محاکاتی و نشانه شناختی تحلیل می گردد. در سطح محاکاتی معنای ارجاعی و در سطح نشانه شناختی دلالت های زبانی و وحدت شعر مورد توجه قرار می گیرد. با تحلیل آیه های زمینی می توان دریافت که شعر از بسط ماتریس جامعه ی عاری از ایمان و اندیشه و لبریز از تداوم یاس بوجود آمده است که این ماتریس را باید حاصل ارتباط درونی و پنهانی عناصر متن در قالب انباشت، منظومه ی توصیفی، فضای متنی و بینامتنیت دانست. در این واکاوی انابشت های نبود خورشید و بارقه ی امید و منظوم های توصیفی نبود اندیشه و نبود ایمان به دست می آیند.

نشانه شناسی شعر، ریفاتر، ماتریس، انباشت، منظومه ی توصیفی