سیده هانیه موسوی نصر - کارشناس ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی
سیده اعظم موسوی نصر - کارشناس ارشد رشته روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک

این پژوهش مانند دیگر پژوهش های علوم انسانی، به روش تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، بازتاب مقامات عرفانی را در آیینه شعر حافظ شیرازی و حضرت امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار داده است. دیوان حافظ سرشاز از غزل های مینیاتوری، لطیف و تراش خورده است، که با چاشنی طنز و رندی اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران او را منعکسمی کند. حافظ در غزل انقلابی بزرگ برپا کرده و طرحی نو درانداخت. بدین گونه که مسایل سیاسی و اجتماعی را در قالب غزل گنجانید در حالی که غزل ظرف عشق ورزی است. اندیشه های امام خمینی (ره) که در غزل او تجلی کرده است، بر اصول شریعت و انجام فرایض تاکید دارد لکن از جهت طی مقامات طریقت، مشرب عرفانی او در وادی عشق سریان وجریان دارد. اگر چه سبک شعر امام (ره) با سبک عراقی همخوانی دارد اما الفاظ و اصطلاحات عصر جدید در آن مشاهده می گردد که واژگان ساده، صمیمی و روزمره جاری در ادبیات معاصر است. در مضامین شعری او بعضی از الفاظ و کلمات چنان زیبا ادا شده اند که ادبیات فارسی را به سمت و سوی جدیدی سوق داده است. شعر امام نجوای عاشقانه روح هیجان زده و بی تابی است که در خلوت تنهایی با بکارگیری کلمات، راز دل دردمند را با محبوب ازلی گفته و با معشوق یگانه به راز و نیاز پرداخته است. او قافیه اندیش نبوده و به گفته مولانا هرگاه خود در درونش جوشنده، رنگی از شعر بدان بخشیده است. با وجود برخی اختلافات در مضامین غزل حافظ و امام خمینی (ره) شعر آنان از جهت تبلور مقامات عرفانی وجوه اشتراک فراوان دارد.

حافظ شیرازی، حضرت امام خمینی (ره)، ادبیات عرفانی، مقامات عرفانی، غزل