غلام حسن جعفری - دکتری ژئومورفولوژی، آباده

ایران در ردیف کشورهایی است که از نظر منابع آب در مرز بحران قرار دارد. مطالعه ی بهینه وضعیت منابع آب و ارائه راه کار مناسب، جهت بهره برداری بهینه، می تواند کشور را از دغدغه بحران آب نجات دهد. یکی از عواملی که باعث هدر رفتن آب در این بخش مهم اقتصادی می شود، تبخیر و تعرق است که مقدار آن به عوامل مختلفی از جمله؛ عرض جغرافیایی، زمان، فصل سال، دمای هوا و ... بستگی دارد. مسلماً یکی از عوامل مهم و مؤثر در دمای هوا، زاویه ارتفاع خورشیدی است. در یک عرض جغرافیایی و زمان خاصی از سال، عاملی که می تواند این زاویه را تغییر دهد، مقدار و جهت شیب سطوح اراضی است و در نتیجه بر میزان انرژی دریافتی سطح زمین از خورشید اثر گذاشته و دمای محیطی و مقدار تبخیر را تحت تأثیر قرار می دهد.این مقاله سعی دارد در عرض جغرافیایی 31 درجه شمالی، ابتدا با استفاده از روابط فیزیکی متوسط زاویه ارتفاع خورشیدی ماهانه را در سطوح ارضی با شیب متفاوت، برآورد کند و با ایجاد رابطه ی خطی زاویه ارتفاع خورشیدی و دما، مقدار اثر گذاری جهت شیب سطوح ارضی از جنوب به شمال را در تغییر دما بررسی کند و با توجه به آن، تغییر مقدار تبخیر مورد ارزیابی قرار دهد.بررسی های اولیه نشان می دهد که یک سطح ارضی شیب دار جهت جنوب، با توجه به تمایل کمتر زاویه ارتفاع خورشیدی، دمای بالا تری نسبت به سطح قرینه خود در جهت شمال دارد و در نتیجه مقدار تبخیر بیشتری خواهد داشت. مقدار تبخیر در سطوح شیب دار از جنوب به سمت شمال، به تدریج کاهش یافته و در شیب های در جهت شمال، به حداقل خود می رسد.

زاویه، جهت، ارتفاع خورشید، تبخیر، شیب، عرض جغرافیایی