الهه ایمانی - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
محمود طاووسی - استاد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
امیرحسین چیت سازیان - دانشیار، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان
علی شیخ مهدی - استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

فرش دستباف ایران در تاریخ، فرهنگ، سنت و تمدن کهن ایران ریشه دارد. درگستره زمان، با توجه به تغییرات جامعه نقوش فرش دگرگونی یافته است، برای نمونه، تحوالت جدید اجتماعی در دوره قاجار موجب گردید تا نقوش تازهای در فرشها ابداع گردد که برخالف نقوش انتزاعی پیشین دارای تصاویری شبیهسازی شده یا تخیلی از پادشاهان بودند. این مقاله با رویکردی جامعه شناسانه و با مفاهیم چهارچوب نظری الکالو و موفه در تحلیل گفتمان و ساختار معنایی محورهای همنشینی و جانشینی فردیناند دو سوسور، قالیهای تصویری با موضوع پادشاهان در دوره قاجار را بررسی کرده و در پی یافتن پاسخ به این پرسشهای اصلی بوده است که این قالیها تحت تاثیر چه دال های گفتمانی در آن دوره بودند و چرا در قالیهای این دوره تصاویر پادشاهان اسطورهای و ایران باستان رواج یافتند مقاله حاضر با روش توصیفی -- تحلیلی به تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از منابع کتابخانهای پرداخته است و با مطالعه تعداد 10 نمونه از فرشهای تصویری بافته شده با موضوع پادشاهان ایران به بررسی تاثیرات نظام گفتمانی دوره قاجار توجه کرده است. یافته های پژوهش در این مقاله نشان دهنده آن است که در دوره قاجار به دلیل نفوذ اندیشه هویتیابی، گفتمان ایرانیت رشد یافت. از این رو، پادشاهان اسطورهای و تاریخی دوران پیش از اسالم، به عنوان پادشاهان آرمانی در قالیهای این دوره بازنمایی شدند. در این قالیها ساختار همنشینی نقوش، بر اساس دال مرکزی باستانگرایی بر مفهوم هژمونی مشروعیت معنوی شاه از جانب خداوند و قدرت سیاسی او در دنیا تاکید میکنند.

قالیهای تصویری، باستانگرایی، تحلیل گفتمان، دوره قاجار