محمد سلمانی مقدم - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری
ابوالقاسم امیراحمدی - دانشیار ژیومورفولوژی، دانشگاه حکیم سبزواری
فرزانه کاویان - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری

ادغام و گنجاندن مفاهیم کاهش خطر در برنامه های توسعه ی شهری یکی از مناسب ترین راه های افزایش تاب آوری جوامع شهری در برابر بلایای طبیعی است. مطالعه ی حاضر به شیوهای توصیفی _ تحلیلی به بررسی تاثیر برنامه ریزی کاربری اراضی بر افزایش تابآوری الگوهای کاربری اراضی شهر سبزوار از جنبه های دسترسی به فضاهای باز، شبکه معابر شهری، سازگاری کاربری ها با مکان احداث آنها، وضعیت سازه های ساختمانی و... میپردازد. به منظور بررسی معیارهای فوق اقدام به تهیه ی نقشه های شهر سبزوار در محیط GIS گردید و سپس با استفاده از قابلیت های نرم افزار در زمین پردازش و تلفیق لایه ها، نقشه های نهایی استخراج گردید. نتایج نشان میدهد در بین نواحی سیزدهگانه شهر سبزوار ناحیه 3 با 32/23 درصد از بناهای خشتی و چوبی شهر، 56/57 درصد معابر با عرض کمتر از 6 متر و 35/51 درصد از بناهای بالای چهل سال و دسترسی تنها 12/72 درصد از مساحت ناحیه به حریم کمتر از 50 متری فضای باز از تاب آوری کمتری در مقابل زمین لرزه برخوردار است. علاوه بر موارد فوق تمرکز بالای کاربری های مقیاس شهری و فراتر فشار مضاعفی را بر ناحیه وارد میسازد. با توسعه ی شهر به سمت اطراف معیارها از وضعیت بهتری برخوردار میشوند و وضعیت معیارها به عنوان نمودی از به کارگیری برنامه ریزی کاربری اراضی قابل مشاهده است. به عنوان مثال در ناحیه 13 به عنوان بخشی از توسعهی جدید تنها 4/2 درصد از معابر دارای عرض کمتر از 6 متر هستند. 95 درصد از ساختمان ها دارای اسکلت فلزی بوده و بناهای زیر 10 سال 93 درصد از بناهای این منطقه را تشکیل میدهند. این مسیله سبب افزایش تاب آوری ناحیه میگردد. همچنین توسعهی ناپیوسته ی شهر سبزوار در بخش های شمالی به سمت رسوبات سست نیوژن و سازندهای کواترنری نواحی شمالی شهر بوده با توجه به ویژگی های این مناطق میتوان گفت توسعه ی شهر سبزوار با حرکت در جهت افزایش احتمال خطر توسعه ای تاب آور محسوب نمیگردد.

تاب آوری، زمین لرزه، برنامه ریزی کاربری اراضی، سبزوار