جواد عباسی - استادیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد
تکتم یارمحمدی - مربی دانشگاه پیام نور، مرکز گناباد

خراسان، از مناطق مرزی و مسیرهای ارتباطی مهم و درعین حال از کانو ن های بااهمیت سیاسی و تمدنی ایران، شاهد تحولات تاریخی بسیاری بوده است . از دوره های مهم در این تحولات، دوران حمل ه مغول به ایران و عصر حکومت ایلخانان بود. از پیامدهای مهم هجوم و سلط ه مغولان در این بخش از ایران، تغییرات گسترده جمعیتی است که آثار آن تا عصر حاضر نیز کمابیش باقی مانده است. علاوه بر کشته شدن ده ها هزار نفر از مردم خراسان طی حملات مغول، عد ه زیادی از آنان نیز به دلایل و اشکال گوناگون راهی مناطق دیگر ایران و سایر سرزمین ها شدند. علاوه بر مهاجرت های اجباری به عللی چون گریز از کشتار و ویران گری مغولان، عد های نیز بر اثر ضرورت های سیاسی نظامی، علمی فرهنگی، و یا به علل شخصی خراسان را ترک کردند. از دیگر سو، گروه ها و افراد جدیدی هم چون گروه های ترک مغول وارد این منطقه شدند . در منابع و تحقیقات به دست آمده با دیدگاهی فاجعه انگار به مواردی چون کشتارها در جریان نخستین حملات مغول اشاره شده، اما دربار ه ابعاد، اشکال ، و جزییات آن ها توضیح چندانی عرضه نشده است. هم چنین به جنبه دیگر موضوع یعنی بازگشت گروه هایی از گریختگان و نیز ورود گروه های تازه وارد کم تر توجه شده است . بدین ترتیب، مسیله اساسی این مقاله عرضه تصویری دقیق و هم ه جانبه از تغییرات جمعیتی خراسان اعم از کاهش و مهاجرت اهالی و ورود گروه های دیگر به خراسان در دوره مورد بحث است.

خراسان، قتل عام، مهاجرت، نخبگان، حملات مغول، ایلخانان،جمعیت