نرگس مهرنگار - کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
منصور مهرنگار - استادیار و عضو هییت علمی دانشگاه غیرانتفاعی ناصرخسرو، مرکزی، ایران
فاطمه مهرنگار - کارشناسی طراحی فرش، دانشگاه س وب (زاهدان)، سیستان و بلوچستان، ایران

هنر و جامعه دو مقوله جدایی ناپذیرند؛ به طوری که هنرها هم متاثر از جامعه اند و هم بر آن تاثیرگذارند. بررسی عوامل تاثیرگذار بر تولید هنری (عوامل فرازیباشناختی) و چگونگی نمایش آن ها در بستر هنر با عناصر زیباشناختی، در حوزه ارتباط هنر و جامعه است. بر اساس رویکرد بازتاب، هنر آینه جامعه معاصر خویش است؛ بنابراین می تواند وسیله ای برای شناخت آن باشد. بازتاب رخدادهای سیاسی همواره یکی از مهم ترین موضوعات هنر بوده که یکی از نمودهای رابطه هنر و سیاست بر پایه دو اصل حمایت و مخالفت است. در این پژوهش، نسبت هنر و جامعه در پوستر سیاسی قربانی منا به عنوان نمونه موردی که در پاسخ به فاجعه کشتار حجاج در منا طراحی شده، مورد تحلیل قرار گرفته است. دو پرسش اساسی که مقاله حاضر در پی پاسخ به آن شکل گرفته، نسبت هنر و جامعه و به تبع رابطه سیاست و هنر بر اساس رویکرد بازتاب و چگونگی بازتاب فاجعه منا در پوستر قربانی منا است. روش انجام پژوهش، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای بوده است. برای خوانش پوستر نیز، از تحلیل نشانه شناختی استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان می دهد که بر اساس رویکرد بازتاب، هنر با استفاده از رمزگان اجتماعی مشترک به صورت نمادین بازتابنده جریان های موجود در جامعه معاصر خویش است. بدین ترتیب هنرمند در این پوستر با استفاده از نشانه های تجسمی، شمایلی و زبانی به صورت صریح و ضمنی، پیام خود را منتقل و موضع اعتراض آمیز خود را نسبت به فاجعه منا مشخص کرده است. از سویی دیگر، بررسی پوستر توسط مخاطب، منجر به شناخت بهتری از جامعه می شود.

رویکرد بازتاب، پوستر، فاجعه منا، نشانه شناسی، جامعه شناسی