سیدمحمود مرتضوی هشترودی - مدرس حوزه علمیه قم و دبیر علمی انجمن ارتباطات و تبلیغ
محسن محمدی - کارشناسی ارشد تبلیغ و ارتباطات, دکتری مطالعات انقلاب اسلامی

حج یکی از مناسک دینی است که افزون بر ابعاد اخلاقی و فقهی از ابعاد گوناگون سیاسی, فرهنگی و اجتماعی برخوردار است. بر این اساس می توان برای حج ویژگی های تبلیغی نیز تبیین نمود. در این مقاله پس از ارایه چارچوب نظری درمورد تاثیرات تبلیغی محیط, ویژگی های تبلیغی حج را در دو بخش پی می گیریم: در ویژگی های انسانی-ارتباطی, حج ارتباط غیرزبانی انسان و خدا را تقویت می کند و گروهی بودن سفر زمینه تبلیغ معارف دینی را فراهم می کند. همچنین حج زمینه را برای بازخوردگیری فراهم می کند. در ویژگی های مکانی-نمادی, حج از ظرفیت تبلیغی نماد بهره مند است. کالبد تمدنی حج, زمینه هویت تمدنی ای را فراهم می کند که بستر مناسبی برای تبلیغ دینی است.

حج, هویت تمدنی, نماد, توان ارتباطی, تبلیغ دینی