مسعود حق لسان - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی ایلخچی، آذربایجانشرقی، ایران
مهری ایرانی - گروه معماری، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد ایلخچی، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلخچی، ایران
سودا نیکنام - گروه معماری، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد ایلخچی، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلخچی، ایران

نماد که مظهر و سمبل نامیده می شود، نتیجه فرآیند شناختی است که به تبع آن موضوع، ورای استفاده ابزار، معنایی ضمنی پیدا می کند. شناخت مفهوم نماد و تحلیل بکارگیری نمادها در آثار معماری ایرانی - اسلامی می تواند در یک اثر معمارینظام5، منسجمی از نمادها را آشکار سازد که با ارجاع به ابعاد صوری وشکلی آنها می توان به مفاهیم و معانی نمادها دست یافت. معماری ایرانی - اسلامی به دلیل غنای محتوایی و تجلیات حکمت معنوی و نیز مبانی عرفانی، از قابلیت های بالایی در تحلیل معناکاوانه برخوردار است. معمار اسلامی، ابعاد صوری و شکلی را واسطه ای برای جهش روحی به عالم حقیقت و معنا قرار می دهد. در این پژوهش تلاش شده تا براساس روش پژوهش شناختی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با نگاهی جامع به صورت کتابخانه ای و اسنادی، ادبیات موضوع مورد بررسی قرار بگیرد و هدف آن بررسی و تحلیل مفهوم نماد، و کاربرد و تاثیر آن در شکل دهی به آثار معماری ایرانی – اسلامی می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد که نمادها؛ پیوند میان معماری، عرفان و هنر اسلامی است و بهره گیری از نمادها ابزاری اثربخش در تبیین نسبت بین صورت و معنا است و در ادراک مخاطب، در آشکار ساختن حقیقت و صورت باطنی آثار معماری موثر است و جزء لاینفک معماری ایرانی – اسلامی محسوب می شود.

نماد، نماد شناسی، معماری ایرانی - اسلامی