آذر صفایی - کارشناس ارشد پژوهش هنر، واحد بین الملل دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
محمدصادق میرزاابوالقاسمی - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

نقاشی روی سقف یکی از شیوه های تزیین در معماری اسلامی است. معمولا از این هنر برای آرایش سقف فضاهای داخلی و بیرونی بنا استفاده شده و اجرای آن بر روی سطوح چوب، کاشی، گچ، و آیینه ممکن بوده است. نمونه های شایان توجهی از این نقاشی ها را میتوان در سقف چوبی خانه های تاریخی شیراز مشاهده کرد. قدمت این خانها عمدتا0 به دوران قاجار میرسد. خانه جواد صبار یکی از همین خانه هاست که دارای چندین سقف نقاشی بدیع و شایان توجه است. از همین رو، در این مقاله تزیینات نقاشی در سقف های چوبی جواد صبار مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور به ویژگی های نقاشی سقفهای شاه نشین، اتاق ضلع جنوبی، و اتاق ضلع غربی این خانه از نظر تنوع رنگ، طرح و مضامین، همچنین تکنیک اجرایی توجه شده است. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و بر مبنای مشاهدات میدانی و مطالعات کتابخانهای انجام شده است.بر اساس یافته های این تحقیق نقاشی سقفهای خانه صبار از نظر فرم قاب بندی، نحوه اجرا، و نقوش تزیینی متنوع به نظر میرسد و انواعی از نقش مایه های گیاهی، جانوری، انسانی، و مناظر طبیعی در آنها استفاده شده است. این نقوش به شیوه سنتی و فرنگی، و با خصوصیات بومی اجرا شده است. همچنین تقارن در فضای کلی آثار و در چیدمان عناصر تجسمی رعایت شدهاست.کیفیت این آثار از نظر اجرا، کاربرد نقوش و رنگگذاری و پرداخت به گونه ای است که چندان ارتباطی با موقعیت مکانی اتاقها و ابعاد آنها ندارد. و نهایتا0 ذوق نقاشان و سلیقه صاحب خانه منجر به خلق آثاری متفاوت از هم شدهاست.

تزیینات معماری، خانه های قاجاری، نقاشی سقف، خانه صبار