محمد کوکبی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشدگروه فقه و مبانی اسلام، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
مهدی بهره مند - عضو هیات علمی گروه فقه و مبانی اسلامی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی ، جیرفت کرمان

علم قاضی از جمله ادله اثبات دعوی در قانون و فقه محسوب میگردد که همواره مورد مباحثه و مناقشه فقها و حقوقدانان بوده و موافقین و مخالفین را به نگاشتن آثار متعدد و با ارزشی در زمینه اعتبار یا عدم اعتبار علم قاضی در دادرسی واداشته است. قانونگذار ایران نیز در قوانین حقوقی و کیفری به جایگاه علم قاضی توجه کرده و آن را به عنوان دلیل مستقل اثبات دعوی حجت دانسته است و در دادرسی ها ازجایگاه ویژهای برخوردار است پس از تصویب قانون مجازات اسلامی در سال 1392 و موادی از این قانون که به بحث ادله اثبات در دعاوی کیفری و به خصوص علم قاضی پرداخته است زمینه را برای ارزیابی کارآمدی علم قاضی در دادرسی ها فراهم کرده است. محققین در این پژوهش که به شیوه توصیفی- تحلیلی سامان یافته، با تامل و بررسی آرای فقها وحقوقدانان به دنبال یافتن پاسخ به این پرسش اساسی هستند که مبانی فقهی وحقوقی اعتبار علم قاضی چیست و در سیستم حقوقی ایران علم قاضی، در اثبات حقوق کیفری و مدنی چگونه ارزیابی میشود و این حجیت تابع چه شرایطی میباشد با نتایج حاصل از این پژوهش مشخص شد که ادله فقهی علم قاضی عبارتند از آیات، روایات، اجماع و عقل و یافته دیگر در خصوص ارزیابی علم قاضی اینکه در قانون مجازات اسلامی، علم قاضی در طول سایر ادله قرار میگیرد و به عنوان معیاری برای اثبات دعاوی کیفری به حساب میآید. البته قانونگذار عمل به ادله قانونی را در جرایم مربوط به حدود و قصاص به شرطی پذیرفته است که قاضی علم به خلاف آنها نداشته باشد.

علم قاضی، حجیت، ادله اثبات دعوا، قضاوت، صدورحکم