پروین صادقی - گروه زیست شناسی دریا دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
امید کوهکن - گروه زیست شناسی دریا دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار

ورود فلزات سنگین به اکوسیستم آبی به دلیل انباشت در اندام های موجودات زنده باعث ایجاد استرس و شرایط غیرطبیعی می شود. اثرات سمی به ویژه هیستوپاتولوژیک و تجمع بافتی در گونه های مختلف آبزیان که در نهایت منجر به ورود آن ها به زنجیره غذایی می شود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. آلودگی زیست محیطی با فلزات سنگین سبب تغییرات مورفولوژیکی در موجودات زنده می شود. در این میان کروم به عنوان یک آلاینده محیطی باعث ایجاد صدمات بافتی در اندام های مختلف ماهیان می گردد. هدف از این تحقیق مطالعه تاثیرات غلظت های تحت کشنده کروم بر روی هیستوپاتولوژی سیستم گوارش هامور ماهی لکه زیتونی منقوط به عنوان یکی از گونه های دارای ارزش اقتصادی بالا در سواحل خلیج چابهار و در دریای عمان بود. با توجه به موقعیت ارگان های مختلف شدت و زمان ضایعات مشاهده شده در آن ها متفاوت است و با توجه به این که روده و سیستم گوارش از ارگان هایی است که به طور مستقیم با آلاینده ها در تماس است، مطمینا تاثیر این فلزات سنگین و کروم باعث ایجاد تغییرات هیستوپاتولوژیک در آن می شود. در تحقیق حاضر ابتدا تعداد 200 قطعه ماهی با میانگین طول کل 2/2±29/6 سانتی متر و میانگین وزن 92/4±389/5 گرم از سواحل چابهار صید و پس از انتقال به آزمایشگاه به منظور آداپتاسیون به مدت دو هفته در تانکرهای مخصوص در مرکز تحقیقات شیلات آب های دور چابهار نگهداری شدند. تیمارهای مختلف با توجه به غلظت حد کشنده متوسط کروم برای هامور زیتونی منقوط حاوی سه غلظت کروم (3/6، 7/31 و 6/14 گرم بر لیتر معادل 5 و 10 و 20 درصد (LC(50)، با سه تکرار و یک شاهد در نظر گرفته شد و تعداد 12 قطعه ماهی در هر تیمار قرار داده شد. طول دوره مواجهه 21 روز بوده و در این مدت تمام فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی به طور مرتب چک شده و سعی گردید شرایط تمام تانک ها ثابت باقی بماند و تنها تفاوت در غلظت کروم باشد. نمونه برداری پس از 7، 14 و 21 روز انجام گرفت و قطعاتی از بافت روده جداسازی و در فرمالین 10 درصد تثبیت و به آزمایشگاه منتقل شد. پس از 48 ساعت مراحل آماده سازی بافت، شامل آب زدایی و شفاف سازی انجام گرفت و بلوک های پارافینه تهیه گردید. در نهایت مقاطع 5 میکرومتری توسط میکروتوم روتاری تهیه و پس از رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ایوزین توسط میکروسکوپ نوری مطالعه شد. برای توصیف شدت تغییر آسیب شناسی از منابع مختلف استفاده گردید. در این روش علامت (-) به معنی مشاهده نشدن ضایعه، (+) به معنی آسیب خفیف،(++) به معنی آسیب متوسط و علامت (+++) به عنوان آسیب شدید در نظر گرفته شد. نتایج تغییرات بافتی زیادی را به ویژه در غلظت های بالای کروم نشان داد. در غلظت 7/31 گرم در لیتر و در هر سه بازه زمانی 21 و 14 و 7 نشت لنفوسیت ها به درم، ادم و افزایش سلول های جامی شکل دیده شد که شدت و اندازه آن ها با بالا رفتن غلظت کروم افزایش یافت. البته در تیمار 6/14 گرم در لیتر تخریب بافت اپیتلیال نیز دیده شد. مشاهدات بیانگر آسیب جدی و سمیت بالای کروم در سیستم گوارش و روده هامور ماهی منقوط بود.

کروم، سیستم گوارش، هامور ماهی