مهدیه کشوری مقدم - کارشناسی ارشد پژوهش هنر- واحد یزد-دانشگاه آزاد اسلامی-یزد-ایران
ابوالقاسم دادور - استاد دانشکده هنر-دانشگاه الزهرا
حمیدرضا محبی - استادیار دانشکده هنر و معماری-دانشگاه یزد

در دوران قاجار معماری از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. از جمله دلایل این اهمیت تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران است که به موجب گسترش مراودات و تجارت با اروپا است. یزد در این دوران به دلیل شکل گیری طبقه متمولین و تجار؛ بافت متفاوتی از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و حتی معماری به خود می گیرد. از جمله این تاثیرات در تزیینات وابسته به معماری بناهای مسکونی مشهود است. هدف از این مقاله تحلیل و بررسی تزیینات داخلی خانه های قاجار شهر یزد بر اساس جایگاه اجتماعی و فرهنگی مالک بنا می باشد. در خانه های تجار با حجم عظیمی از تزیینات که شامل نقاشی دیواری، آیینه کاری، گچبری و غیره است روبه رو می شویم. این عامل وسیله ای برای بیان جایگاه والای اجتماعی- اقتصادی مالک خانه در برابر دیگران بوده و عدم حضور این تزیینات در خانه علما و یا حضور به کمترین میزان هستیم که می توان آن را با جایگاه فرهنگی و اجتماعی شخص در میان مردم مرتبط دانست. بوده و بیانگر ساده زیستی ادامه راه ایمه و بزرگان دین می باشد. تزیینات خانه عامه مردم بیش از عامل فرهنگی؛ با توجه به دوران نسبتا سخت دوران قاجار، به سطح اقتصادی و توانایی مالی سفارشدهنده بستگی دارد. این پژوهش با استفاده از روش تاریخی-توصیفی و به کمک مطالعات میدانی درصدد بیان دلایل شکل گیری انواع این تزیینات در اقشار مختلف جامعه شامل تجار علما و عامه مردم می باشد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد این تزیینات به جایگاه سفارش دهنده در اجتماع، اقتصاد و سیاست وابسته است و به واسطه مراوداتش تحت الشعاع قرار میگیرد.

تزیینات وابسته به معماری، خانه های قاجار، یزد، جایگاه اجتماعی، جایگاه فرهنگی