آرش محمدمرادی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران،
سید عباس یزدانفر - دانشیار دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران،
محسن فیضی - استاد دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران،

بسیاری از بافت های تاریخی به جای مانده که زمانی نه چندان دور کانون شکل گیری روابط انسانی، اقتصادی، تعاملات اجتماعی وسیع و غنی از مفاهیم معنوی و انسانی بودند، در طول زمان پویایی و حیات خود را از دست دادند، شکل و ساختار آن ها تغییر کرد و جای خود را به کالبدی عملکردگرا، غیر انسانی و متاثر از دیدگاه مدرنیته دادند که امروزه اثرات زیان بار آن، دست به گریبان ساکنان شهرهای بزرگ و توسعه یافته می باشد. ساختارهای ناآشنای به وجود آمده که انسان و محصول شهری و معماری او را از معنا بیگانه و از حس تهی ساخته و با تولید انبوه فضاهای بی هویت و ناسازگار با روحیات و غریزه ی انسانی، او را در بی مکانی و بی هویتی رها ساخته است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و بر پایه ی مرور منابع کتابخانه ای شکل گرفته است. در این پژوهش پس از بررسی مفهوم حس مکان، مولفه ها و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی شده است. سپس با بررسی و استخراج ارکان دانش سنتی شکل دهنده به ساختار شهرهای تاریخی و با مقایسه ی این دانش سنتی با مبانی مربوط به مفهوم حس مکان، به قرابت و گاه انطباق مضامین آن بر یکدیگر، دست یافته شده است. با علم به این که حس مکان، ارتباط و پیوندی احساسی و عاطفی میان انسان و مکان است لذا نتایجی چون ارتقاء حس تعلق، هویت، رضایتمندی، امنیت و آرامش را به دنبال خواهد داشت، که این امور از ملزومات شکل گیری سکونت می باشد و بستری برای ارتقاء مفهوم سکونت را فراهم می کند. زندگی در شهر های قدیم مملو از این ارتباطات و پیوندهای احساسی میان باشندگان و محیط سکونتشان بوده است. با توجه به وجود آگاهی کم از ارزش های میراث به جای مانده از گذشتگان، سعی می شود تا با شناخت و به کارگیری دانش سنتی به ارتقاء حس مکان و به تبع آن تداوم و ارتقاء مفهوم سکونت در بافت های تاریخی رو به زوال و احیای مجدد آنها دست یافت.

دانش سنتی، هویت، حس مکان، شهر های تاریخی، ساختار، وحدت جغرافیایی