مهدی خراسانی پور - عضو هییت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
عصمت اسماعیل زاده - امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه واحد تحقیقات آب و محیط زیست

کارخانه ذوب مس سرچشمه بزرگ ترین تولید کننده مس در ایران است که سالیانه حجم زیادی سرباره ذوب تولید می کند. در این پژوهش میزان تحرک زیست محیطی عناصر خاکی نادر در سرباره ذوب مجتمع مس سرچشمه از طریق روش های استخراج گزینشی یک مرحله ای با استفاده از محلول 43/0 مولار اسید استیک و محلول 05/0 مولار EDTA تعیین گردید. این روش ها بر روی سرباره های تازه، سرباره های پودر شده در محل خردایش و الک کردن و همچنین رسوبات حاصل از فرآیند هوازدگی سرباره ها انجام شدند. غلظت عناصر خاکی نادر در نمونه های سرباره و محلول های استحراج شده با استفاده از روش ICP-MS در آزمایشگاه لب وست کشور استرالیا اندازه گیری شد. مقایسه غلظت عناصر خاکی نادر در نمونه های مورد مطالعه با متوسط آن ها در کندریت نشان می دهد که عناصر خاکی نادر سبک نسبت به سنگین ها دارای غنی شدگی بیشتری در سرباره ذوب می باشند. غلظت جزء محلول استخراج شده این عناصر ( با استفاده از محلول اسید استیک و EDTA ) نسبت به آب رودخانه ها و شرایط عادی غنی شدگی بالایی را نشان می دهد. میزان تحرک عناصر خاکی نادر در محلول اسید استیک بمراتب بالاتر از محلول EDTA می باشد. در محصولات هوازدگی باطله ها که به صورت رسوبات تبخیری سفید رنگ در بخش های هوازده آن ها دیده می شوند، میزان تحرک عناصر خاکی نادر به دلیل pH قلیایی این محصولات، به مراتب پایین تر از باطله های خرد شده و یا باطله های تازه می باشد.

عناصر خاکی نادر، سرباره ذوب، استخراج گزینشی یک مرحله ای، سرچشمه