مرضیه محسنی - استادیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی سیرجان
علی منتظری - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی سیرجان

تامین آب یکی از پایه های اصلی توسعه هر کشوری است و نقش مهمی در ارتقا سطح کمی و کیفی زندگی، رونق اقتصادی و رفاه اجتماعی دارد. برنامهریزی پایدار و موثر منابع آب با هدف حداکثرسازی توسعه اقتصادی و اجتماعی، بدون یک نگاه منطقی به نیاز آب زیست محیطی میسر نیست. در گذشته به علت اینکه تمرکز بر تامین نیازهای شرب، کشاورزی و صنعت بوده است، حقابه های زیست محیطی در اکثر موارد نادیده گرفته شده و در قوانین تخصیص آب سهم قابل توجهی نداشته اند، این عامل باعث ایجاد شرایط بحرانی برای دریاچه ها و تالاب های پایین دست در سطح جهان بطور عام و برای کشور ما بطور خاص شده است. تالاب هورالعظیم یکی از مهمترین تالاب های ایران از لحاظ زیست محیطی و اقتصادی می باشد که متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل عدم رعایت حقابه زیست محیطی، دچار کاهش قابل توجه سطح و عمق آب شده است که مشکلاتی از جمله ریزگردها و به دنبال آن خسارات جانی و مالی بسیاری را در پی داشته است. در این مطالعه، یک مدل بهینه سازی چندهدفه به منظور تخصیص آب زیست محیطی موردنیاز تالاب هورالعظیم ارایه شده است. در این مدل سعی شده که میان تامین نیاز زیست محیطی تالاب، حفظ اکوسیستم و تامین منافع اقتصادی منطقه تعادل برقرار گردد. مدل بهینه سازی سه هدفه موردنظر با استفاده از روش بهینه سازی الگوریتم ژنتیک چندهدفه NSGAII حل شده است. مقایسه نتایج حاصل از روش بهینه سازی چندهدفه با روشهای برآورد نیاز زیست محیطی معمول مانند روش هیدرولوژیکی تنانت و روش شبیه ساز زیستگاه نشان داد که روشهای تنانت و شبیهساز زیستگاه به تنهایی قادر به برآورد حداقل نیاز زیست محیطی به منظور حفظ بقاء و احیاء تالاب نمیباشند.

نیاز زیست محیطی، تالاب هورالعظیم، بهینهسازی چندهدفه ، روش تنانت، روش شبیهساز زیستگاه