مهری هاشمیان - دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
مسعود معینی پور - کارشناس، پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
حمیدرضا فتاح - دکتری پزشکی عمومی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

زمینه و هدف: عفونت شایع ترین عارضه جراحی ها می باشد و عفونت محل جراحی، یکی از مهمترین علل مرگ و میر و ناتوانی است. این نوع عفونت 15 درصد عفونت های بیمارستانی را شامل می شود. تجویز آنتی بیوتیک پروفیلاکسی قبل ازعمل جراحی و میزان تبعیت از دستورالعمل استاندارد، یک عامل موثر در کاهش عفونت محل جراحی بوده و استفاده از آن در موارد ضروری و انتخاب صحیح نوع دارو یا فواصل و دوز مناسب، نحوه تجویز و زمان شروع مناسب و نیز طول مدت مصرف صحیح، ما را در رسیدن به این هدف نزدیک می کند. در حال حاضر استفاده غیر صحیح از آنتی بیوتیک ها به عنوان پروفیلاکسی قبل از عمل به صورت یک مشکل عمده درآمده است که باعث ایجاد واکنش های دارویی، گسترش عفونت های مقاوم باکتریایی و تحمیل هزینه های غیر ضروری بر بیمارستان می شود. هدف از این مطالعه، بررسی نحوه تجویز پروفیلاکسی در بخش های مختلف جراحی دو بیمارستان دانشگاهی و مقایسه آن با دستورالعمل های استاندارد بود. مواد و روش ها: این مطالعه توصیفی تحلیلی به صورت گذشته نگر در نیمه اول سال 1395 خورشیدی انجام شد. بیماران بستری تحت عمل جراحی در دو بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان جامعه پژوهش را تشکیل دادند که از بین آنها تعداد 425 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. اطلاعات دموگرافیک و نحوه تجویز آنتی بیوتیک پروفیلاکسی شامل متغیرهای اندیکاسیون، نوع، دوز و فواصل زمانی بین دو دوز متوالی مصرف، راه مصرف، زمان شروع و طول مدت مصرف آنتی بیوتیک بر اساس پرونده بیمار و کاردکس دارویی در پرسشنامه محقق ساخته ثبت و کدگذاری شد و سپس با دستورالعمل آنتی بیوتیک پروفیلاکسی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقایسه گردید. تحلیل با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و آمار توصیفی، جداول و شاخص های مرکزی و پراکندگی و نیز آزمون من ویتنی انجام گرفت. یافته ها: از 425 بیمار مورد مطالعه، متغیر اندیکاسیون تجویز آنتی بیوتیک پروفیلاکسی در 82 درصد موارد مطابق با دستورالعمل بود، انتخاب نوع آنتی بیوتیک 89 درصد، زمان تجویز به موقع 72 درصد، طول مدت زمان تجویز دارو 65 درصد، دوز دارو 98 درصد، فواصل زمانی بین دو تجویز 78 درصد، راه مصرف 100 درصد در مقایسه با استانداردها صحیح بود. در میزان تطابق نحوه تجویز آنتی بیوتیک پروفیلاکسی با دستورالعمل در دو بیمارستان، اختلاف معنی داری مشاهده نشد. نتیجه گیری: با توجه به میزان عدم تطابق مشاهده شده با دستورالعمل های وزارت و احتمال بروز عوارض جانبی و کاهش کارایی در دراز مدت به دلیل ایجاد مقاومت میکروبی و تحمیل هزینه های غیرضروری متعاقب مصرف بی رویه آنتی بیوتیک، استقرار شیوه های آموزشی لازم به نظر می رسد. تهیه راهنماهای بالینی تجویز آنتی بیوتیک، برقراری یک سیستم نظارتی با همکاری کمیته های کنترل عفونت و دارو و درمان در بیمارستان جهت پایش نحوه تجویز پروفیلاکسی مطابق با الگوی استاندارد می تواند موثر باشد. افزایش دانش مربوط به استفاده از آنتی بیوتیک ها با فرایند آموزش های مستمر و برگزاری کارگاهی های تخصصی تجویز منطقی آنتی بیوتیک بویژه برای پزشکان در به کارگیری استراتژی جهت بهبود استفاده منطقی از آنتی بیوتیک ها ضروری می نماید.

آنتی بیوتیک پروفیلاکسی، اعمال جراحی، عفونت بیمارستانی، دستورالعمل استاندارد