فرهاد فلاحی - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی و کارمند دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز

هنگامی که پیامبر بزرگ اسلام (صل االله و علیه وسلم) به مدینه هجرت فرمودند و تشکیل حکومت دادند، قانون اساسی یا پیمان مدینه را تنظیم کرد و نزول آیات وحی در مدینه منوره که در برگیرنده بیشتر احکامی است که در زندگی روزمره مسلمانان با تاسی از نص آیات قرآن مجید ، سیره و سنت آن والاپیامدار، صحابه کرام و تابعین به شیوه عملی جلوه پیدا کرد و از مرزهای جغرافیایی سرزمین حجاز پا فراتر نهاد و بجز منافقان و کسانی که عناد و ستیزه جویی با دین مبین اسلام داشتند بیشتر مردمان ممالک جهان آن را به دل و جان پذیرا شدند. در مدینه النبی، معیار عضویت در جامعه ی اسلامی (شهروندی به زبان امروزی) یکی از این دو چیز بوده است؛ مسلمانبودن یا پیمان پذیر بودن. بدین ترتیب امت مسلمان و امت یهود مدینه، در عین حفظ استقلال جامعه دینی خود، جامعه ی سیاسی واحدی را به وجود میآورند و پیامبرصلی( االله علیه وسلم) وحدت دینی را جایگزین وحدت قومی مینمایدو پیروان سایر ادیان الهی را به شرط بستن پیمان به عضویت جامعه سیاسی در میآورد. با نزول آیات سوره ی توبه و تشریح پیمان ذمه، عضویت قراردادی در جامعه، از یهودیان مدینه فراتر رفته و سایر اهل کتاب را نیز در بر میگیردو آنان نیز در پرتو پذیرش پیمان ذمه در جامعه ی اسلامی و نه امت مسلمان، عضویت مییابند. بیشترین مشکلات یک جامعه مربوط به تعامل و رفتار نادرست شهروندان با هم دیگر است، از مشکلات افراد خانواده با همدیگر گرفته تا مشکلات آنها با همسایگان، خویشاوندان، شرکاء معامله، همکاران، مسوولان و× …پیامبرصلی( االله علیه وسلم) اسوه و الگوی واقعی و همه جانبه ی مسلمانان است لقدکان لکم رسول فی رسول الله اسوه حسنه (احزاب: (21 وی در تمامی موقعیتهایی که برای فرد مسلمان پیش می آید واقع شده است؛مثلا او هم در مقام پدر هم پدر بزرگ، هم پسرمرده، هم نوه مرده، هم شوهر تک همسر و هم چند همسر، هم یتیم و هم پدر بزرگ مرده و هم عمومرده، هم سرباز و هم فرمانده، هم پیروز در جنگ و هم شکست خورده و هم زخمی شده، هم شکنجه دیده و مسخره شده، هم مریض هم گرسنه و فقیر، کسی که یاران و اصحابش هم شکنجه شدهاند و هم شهید، هم مهاجر بوده هم مقیم، هم عالم بوده هم عابد و زاهد، هم رهبر سیاسی بوده و هم رهبر معنوی، هم رهبر اجتماعی، هم قاضی بوده، هم کشاورز بوده، هم تجارت کرده و هم چوپان بوده، هم با مسلمانان تعامل و برخورد داشته، هم بامشرکان و هم با اهل کتاب . در این مقاله که با روش کتابخانه ای تدوین گردیده است به نقش سیره پیامبرصلی( االله علیهوسلم) در پایه گذاری حقوق شهروندی پرداخته و به نمونه های بارز آن اشاره شده است. ×

حقوق شهروندی، سیره پیامبرصلی( االله علیه وسلم)، اخلاق شهروندی، احکام فقهی