جمال الدین مهدی نژاد - دانشیار، عضو هیات علمی گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
علی صادقی حبیب آباد - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

معنویت؛ مفهوم و معنایی گمشده انسانی در پهنه گیتی است که زمان و مکان نمی شناسد. این معنا به حقایقی در جهان عینی و خارجی یا حقایق ذهنی در روان اشااره دارد. واژه معنویت و مشتقاتش گرچه در منابع اصلی اسلامی به کار نرفته؛ اما در ادبیات مسالمانان، هم در زبان عربی و هم در زبان فارسی رواج یافته است به خصوص در معماری شگرف مساجد ایرانی دوره اسلامی؛ این معنا به صورت روانشناسانه و هوشمندانه؛ قابل درک و احساس می باشد. معمار گذشته با آشناییت به حقیقت الهی و با تکیه بر اعتقادات خود؛ معماری درخور فرهنگو اعتقادات زمان خوی را خلق، و با بهره گیری از عناصر معماری؛ کالبد عینی را سرشار از ارزش های محسوس الهی کرده است. همان گونه که در نظر صدرالمتالهین؛ انسان ها تشنه ی عالم الهی اند. در این پژوهش برآنیم تا با ذکر مقدمه ای در باب معنویت و شاناخت مفاهیم و مشتقات آن؛ تشابه این ارزش به یورت عینی در معماری مسجد دوره اسلامی جهت حفظ و ییانت از این ارز معنوی بررسی و بازخوانی گردد. رو پژوهش به صورت میدانی و کاربست توصیفی -تحلیلی انجام شده است. اطلاعات پایه از منابع کتابخانه ای و پژوهش های معتبر؛همچنین مصاحبه با متخصصین در این زمینه جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد رابطه ظاهر جهان با باطن آن، رابطه ای معنایی اسات به گونه ای که جهان آشکار، جلوه ای از باطن جهان و حاکی از معنایی است که در باطن آن مخفی شده است. معمار گذشته در تمامی مراحل پروژه و پرداخت بنا؛ درون خود را مجس و عینیت می بخشد و نتیجه کار آن؛ معماری با همان ویژگی های اعتقادی خود اوست. میتوان گفت توجه به اخلاق انسانی توام با معنویت؛ یکی از شاخص های مه خلق چنین آثار ارزشمند معماری است که از وجود معنا نشات می گیرد.

معنویت، معنا، معماری مساجد دوره اسیمی، هنرهای متعالی