فاطمه کاراندیش - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه زابل

مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، به ویژه در فرآیند تولید محصول های غالب در نواحی اقلیمی خشک و کم آبکشور، یکی از راهکارهای مدیریتی کارآمد در تعدیل مصرف منابع آب تجدیدپذیر محسوب شده و امکان توسعه ی سایربخش ها، همچون بخش صنعت را فرآهم می آورد. در این پژوهش، به تحلیل دوام باغداری در حوضه ی آبریز دریاچه یارومیه از دیدگاه ردپای آب پرداخته شد. بدین منظور، با لحاظ غیریکنواختی های مکانی با دقت بالا و در یک بازه ی 11ساله در حدفاصل سال های 1395 - 1385، و بر اساس مدلسازی حوضه با مدل APEX به تحلیل روند فعلی در کشتسیب، به عنوان محصول باغی غالب در سطح حوضه، و تحلیل ردپای آب سبز و آبی مصرفی در پروسه ی تولید اینمحصول در محدوده ی مطالعه پرداخته شد. بر اساس میانگین های 11 ساله، تولید هر تن سیب در سطح حوضه نیازمندصرف 315 مترمکعب آب خالص بوده و آب آبی، سهمی معادل 93 درصد در این مجموع را دارد. علیرغم سیز نزولیمجموع آب سبز در طول دوره ی مطالعه از 40 میلی متر در سال 1385 به 36 میلی متر در سال 1395 ، و افزایش همزمانآب آبی از 530 به 545 میلی متر در طول دوره ی مطالعه، بهبود عملکرد در نتیجه ی ارتقای دانش زاعان، منتج به 22درصد کاهش در ردپای آب کل در فرآیند تولید سیب در سال 1395 درمقایسه با سال 1385 شد. علاوه بر آن، تحلیلپراکنش مکانی ردپای آب سبز و آبی، تغییر میانگین 10 ساله ی این دو مولفه در محدوده های 36 - 4 و 344 - 166مترمکعب بر تن در سطح حوضه را نشان می دهد. این یافته ها مبین آن است که اصلاح الگوی پراکنش مکانی سطحزیرکشت سیب بر اساس مفهوم ردپای آب، با هدف ارتقای سهم آب سبز در فرآیند تولید، امکان کاهش فشار بر منابعآب آبی و نیل به پایداری در کشت محصولات باغی در سطح حوضه را فرآهم خواهد آورد.

اولویت بندی مکانی تولید سیب، ردپای آب سز ، ردپای آب آبی، نیاز آبی خالص، مدل APEX