ایمان زکریایی کرمانی - عضو هیات علمی گروه فرش دانشگاه هنر اصفهان
عاطفه دینلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده هنر ادیان و تمدن ها، دانشگاه هنر اصفهان

با قدرت گیری صفویان، هنر فرشبافی نیز رونق یافت. نقوش این فرش ها بهره مند از طیف وسیع نگاره ها و نمایانگر تحولات اعتقادی، مذهبی، اجتماعی و ... خالقان آن بودند. یکی از مهم ترین این نقوش، نقش های گروه شکار (شکارگاه و گرفت و گیر) است که در عهد صفوی به شکوه کم نظیری رسید. مضامین اجتماعی، مذهبی در چارچوب نظام های ارزشی، در گفتمان تصویری فرش های شکارگاهی، از مهمترین بنیان های شکل گیری آن است. در این مقاله کوشش شد تا به پاسخ این پرسش ها پرداخته شود که، -1چگونه می توان میان نظام های ارزشی حاکم بر جامعه صفوی و نقوش گروه شکار ارتباط برقرار نمود -2این نظام های ارزشی مرتبط در چه گونه هایی قرار دارند و چگونه در تحول معنایی نقوش شکارگاه میتوانند دخیل شوند از این روی در چارچوب اهداف این پژوهش و به منظور دستیابی به پاسخ پرسش ها، ابتدا به بررسی برخی نظام های ارزشی نقوش شکارگاهی در فرش صفوی، با اتکاء به اسناد و متون آن دوران پرداخته و در گام بعدی، طبقه بندی نقوش شکار، بر اساس نظام های ارزشی مورد ارزیابی قرار گرفته است.پژوهش حاضر با رویکرد نشانه- معنا شناسی به مطالعه نقوش گروه شکار در برخی از فرش های عهد صفوی پرداخته است. از آنجا که در تحلیل صحنه های شکار، فرش به مثابه یک گفتمان بصری مورد خوانش قرار گرفت، حضور اندیشه و بافت فرهنگی اجتماعی امری انکار ناپذیر است تا معنا گسترده تر و سیال تر گردد. درچنین شرایطی معنا دگرگون شده و به سبب حضور سایر نظام های ارزشی در معنا شناسی نقوش، تقابل های دو قطبی خیر و شر یگانه نظام ارزشی حاکم برآن نبوده و طیف های ارزشی دیگری چون مذهب، ارزش های اخلاقی- مرامی و ارزش های آیینی نیز در به ثمر رسیدن نقوش شکارگاهی دخیل می باشند

نشانه- معنا شناسی،گفتمان، نظام های ارزشی، فرش صفوی، نقش شکار و گرفت و گی