سجاد آیدنلو - دانشیار دانشگاه پیام نور ارومیه

یکی از منظومه های پهلوانی تا امروز ناشناخته ادب حماسی ایران زرین قبانامه است که در سه دست نویس موجود از آن با نام های شاهنامه اسدی، رستم و سلیمان و زرین قبای هفت لشکر معرفی شده است. سراینده شیعی متن ناشناس است و بنابر قراینی اثر خویش را در عصر صفویان و در شصت سالگی و شاید یکی دو سال پیش و پس به نظم در آورده است. داستان منظومه در زمان پادشاهی کیخسرو در ایران و پیامبری حضرت سلیمان (ع) روی می دهد و با آمدن فرستاده سلیمان (ع) به نام زرین قبا، که در پایان معلوم می شود نوه رستم است، به دربار ایران و دعوت ایرانیان به پذیرش کیش سلیمان (ع) آغاز می شود. بعد از آن روایات متعدد و بسیار متنوعی به شیوه داستان در داستان در 23133 بیت نقل می شود که شخصیت های اصلی آنها غالبا زرین قبا و دیگر پهلوانان رستم نژاد هستند. ساختار و موضوع این روایت ها نقالی عامیانه است و ناظم ناشناس در عین تاثرات زبانی و بیانی گوناگون از شاهنامه نهایتا منظومه ای میان مایه عرضه کرده است که واژه ها و گزاره های ویژه نقالی نیز در آن دیده می شود. در این مقاله، در هفت بخش، ذیل عنوان های نام منظومه، سراینده، زمان نظم، موضوع، ماخذ، کیفیت نظم و برخی ویژگی های سبکی به معرفی این متن تقریبا گمنام و ناشناخته پرداخته ایم تا علاقه مندان با یکی از بهترین منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه آشنا شوند.

زرین قبانامه، منظومه پهلوانی، عصر صفویه، شاهنامه، ادب