هما رحمانی - دانشجوی دکتریزبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد
سیدحسین سیدی - استاد بخش زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد

تضمین، یکی از شگردهای زبانی است که همانند بسیاری از فنون ادبی، در ادوار تاریخ بلاغت مورد بی توجهی محققان و ناقدان قرارگرفته ا ست، به گونه ای که در شنا سایی این آرایه بدیعی تنها به یک جنبه از آن، یعنی آوردن م صراع، بیت یا ابیاتی از دیگری در شعر خویش اکتفا شده است. از این رو، این پژوهش برآن است با نگاهی به سیر تاریخی صنعت تضمین و جایگاه آن در مباحث بلاغی عربی و فار سی، ضمن شرح و تف سیر دیدگاه های بلاغیون، به اق سام و نامهای آن نیز ا شاره نماید و در نهایت، با توسل به اصل توسعه معنایی، تعریف و عنوانی نو برای تضمین ارایه دهد تا آن را از تنگنا و محدودیت معنایی بلاغت سنتی تاحدودی خارج سازد. حاصل تحقیق، نشان از آن دارد که تعریف تضمین در تمامی کتب بلاغی، بیانگر بخشی از اقسام و انواع آن میباشد که با عناوینی چون استقبال، تتبع، تملیط، استعانت، ایداع، تفصیل و... در حوزه های گسترده ای چون علم بدیع علم بیان، عروض و قافیه و سرقات شعری کاربرد دارد؛ بنابراین، با درنظرداشتن این آمیختگی و عدم تناسب میان مفهوم تضمین و انواع آن، میتوان تضمین را هرگونه مشارکت و تبادل عناصر لفظی و معنایی، اعم از بیت، مصراع، آیه، حدیث، مثل و مضمون میان سخنوران و گویندگان به شمارآورد که متنا سب با مقتضای حال و مقام و به ق صد زینت و تاکید معنا صورت میگیرد و سبب برجسته سازی، مرجعیت بخشی، مفهومزایی، ایجاد ابهام هنری و ایجاز کلام میگردد

بلاغت، بدیع لفظی و معنوی، تضمین، توسعه معنایی، مشارکت.