مسلم علی مهدی - دانشجوی دکتری مدیریت رسانه دانشگاه امام رضا(ع)
مهدی منتظرقایم - استادیار و مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

امروزه قابلیت های فضای مجازی این امکان را فراهم کرده است که مشتاقان زیارت فارغ از محدودیت های مکانی و زمانی بتوانند قصد زیارت کرده و گویی در مکان های مقدسه مورد نظرشان به زیارت بپردازند. هدف از این مقاله بررسی زیارت در فضای مجازی و طراحی یک الگوی مفهومی برای آن است. این الگو علاوه بر تبیین مولفه های مرتبط با زیارت مجازی امکان طراحی بهتر و موثرتر این نوع زیارت را در فضای مجازی فراهم می کند. برای این منظور نظر کاربران پس از انجام زیارت مجازی امام علی بن موسی الرضا(ع) بررسی گردیده است؛ از این جهت تعداد 41 نفر از شهروندان کرمانی به دلیل بعد مسافت با مشهد مقدس و توجیه پذیری زیارت مجازی به صورت انتخابی گزینش گردیدند. داده های تحقیق از طریق مصاحبه عمیق با اعضای نمونه جمع آوری شده است. روش تحقیق کیفی و استفاده از تحلیل مضمون راهبرد تجزیه و تحلیل داده ها بوده است. برای تحلیل داده ها از نرم افزار اطلس تی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که زیارت مجازی با داشتن ویژگی ها و قابلیت های مخصوص به خود به ترتیب تحت تاثیر چهار دسته از عوامل پشتیبان،روان شناختی، زیبایی شناختی و فنی قرار دارد. هر یک از این عوامل شامل موارد متعددی هستند که توجه به آن ها در طراحی زیارت مجازی باعث انجام یک زیارت مجازی مطلوب شده و در نتیجه، حس حضور کاربر را افزایش داده و استفاده از کارکردهای مثبت زیارت مجازی را به دنبال خواهد داشت. همچنین، عدم مطلوبیت زیارت مجازی و در نتیجه، عدم حس حضور، استفاده از کژکارکردهای زیارت مجازی را نتیجه می دهد.

امام رضا(ع)، زیارت مجازی، اماکن متبرکه، الگوی مفهومی، فضای مجازی، سایبر