زهره اخوان مقدم - استادیار دانشگاه علوم و فنون قرآن کریم تهران
شهناز عابدینی - کارشناس ارشد علوم قرآنی دانشگاه علوم فنون قرآن کریم تهران

شناخت دانش وقف و ابتدا و ارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است؛ یکی آنکه دانش وقف و ابتدا در فضای ذهنی و کتابخانه ای، اساسا یکی از علوم قرآنی است و با تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ای مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی و کاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم و القای معنای آیه در ارتباط است. این ارتباط دوسویه بین وقف و ابتدا و تفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر، پایه و اساس اختلاف در تعیین مواضع وقف و ابتدا گشته است؛ همچنین در بسیاری از موارد، اختلاف در تعیین مواضع وقف و ابتدا، باعث القای معانی متفاوت می شود. بدیهی است که مراد و مقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است، بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه و تلاوت به وجهی که القاء کننده ی مراد الهی باشد، لازم و ضروری است. این در حالی است که بعضی از قاریان قرآن کریم بر اساس تفسیر وجه مرجوح، وقف و ابتدای نامناسبی را در آیه اجرا می کنند که نه تنها معنای کاملی را به شنونده القاء نمی کند؛ بلکه در بسیاری از موارد القای خلاف مراد الهی را به همراه دارد. این دسته از وقف ها وقف تعسف نام دارد. در این پژوهش ضمن بررسی تفسیری مصادیقی از وقف های تعسف، به کمک شواهد و دلایل، وجه ارجح از وجه مرجوح تمییز داده می شود تا موضع وقف به درستی شناخته شده و وقف صحیح تر که معنای صحیح تر و کامل تری را القاء می کند، انتخاب گردد.

وقف، ابتدا، تفسیر، تعسف، تلاوت، القای معنا