فاطمه احمدی نژاد - دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن
سیدعبدالرسول حسینی زاده - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن
محمود ابوترابی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن

نسخ تدریجی، مشروط و تمهیدی، از نوآوری های آیت الله معرفت و به معنای رفع و تغییر تدریجی حکم سابق است که اگر تغییر تدریجی حکم با تغییر شرایط باشد و لحاظ برگشت و اعاده حکم با برگشت شرایط شود، نسخ مشروط و اگر تغییر تدریجی حکم با لحاظ مقدمات و تمهیداتی برای رفع آن باشد، نسخ تمهیدی نامیده می شود. از آنجا که این نظریه در اواخر عمر وی مطرح شد، فرصت تبیین چارچوب کامل آن حاصل نشد، از این رو مانند نسخ مصطلح و دیگر مسایل علمیف نیازمند تعریف ضوابطی است تا ضمن تشخیص صحیح آن، از خلط آن با سایر مسایل و انحراف در آن جلوگیری شود. در این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی، بر اساس آراء وی از نسخ تدریجی و بیان برخی مصادیق قرآنی که از آن داشته، برخی شرایط عام و شرایط اختصاصی برای نسخ تدریجی اصطیاد، شمول و دامنه آن بررسی شده و ا ستمرار این نوع نسخ بر مبنای قاعده جری و تطبیق به اثبات رسیده است.

قرآن، نسخ، نسخ تدریجی، ضوابط