محمد حسن اسدیان فلاحیه - استادیار بازنشسته دانشگاه پیام نور مرکز اهواز

چگونگی پارگی و توزیع کراتن ها با تکتونیک پیچشی بهتر تفسیر می شود. پیچش و درهم رفتگی اسپیرال های رفت و برگشت دحو/ طحو اساس قاره زایی، اقیانوس زایی و پارگی سپر اولیه است. کجی زمین در فضا و پیرو آن اختلاف چرخش پوسته بین قطبین اساس پیچش است. بازوی اسپیرالی د- 0 قاره ها و زوج آن یعنی ط- 0 اقیانوس آرام را دور می زند. د- 0 و ط- 0 مسیول گرد کردن زمین هستند. یک مرتبه پایین تر عملکرد زوج بازوی د- 1 و ط- 1 به مجموعه قاره ها شکل پلی گونی می بخشند، این دو شکل فرمت کلی کهکشان ماست که از مرکز پلیگونی و از اطراف گرد است. از اینجا این نتیجه ی مهم به دست می آید که: همان دینامیکی که کهکشان ما را می راند تکتونیک را نیز می راند. اولین پیچش اسپیرالی همراه با رهاسازی گرمای اصطکاکی در مرکز زمین شکل گرفته و سپس گوشته و پوسته را تحت تاثیر قرار داده است. بازوهای د/ ط در مرکز زمین مثل نور در همه ی جهت ها منتشر شده اند، لذا کامل ترین تقارن (کره) درون زمین را ساخته اند. ولی با رسیدن آنها به سطح زمین به دلیل کجی زمین دچار قطبش شبه استوانه ای شده اند. همانطورکه عالی ترین تقارن کروی در مرکز زمین شکل گرفته است، عالی ترین تقارن استوانه ای نیز در مرکز قاره ها شکل گرفته که در این مقاله استوانه ی عربی نامیده شده است. شیب خط واصل استوانه عربی و مرکز زمین به اندازه کجی محور زمین است. به طور خیلی فشرده می توان جدایش آفریقا از آمریکای جنوبی را نتیجه ی فرایند درون باری و جدایش کراتون های دیگر را نتیجه ی فرایند خارج باری دانست. درون بار 1 و خارج بار 2 بر خلاف هم می پیچند. عملکرد اسپیرال -0 تا n شبکه عظیمی از گسل های ریز و درشت را ایجاد می کنند. ریزترین گسل ها در نهایت همان چیزی است که به آن کلیواژ کریستال گفته می شود و نمونه ی بارز آن کریستال گارنت است. میاندرینگ رودخانه نیز جلوه ی دیگری از میاندرینگ پوسته است.

دحو، طحو، اسپیرال، درون بار، خارج بار، پیچش، قطبش