عباس الماسی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، ایران -
علی اکبری - دکتری معماری، استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، ایران -

خانه حریم فرهنگی است که فرد را از دیگری جدا می کند و درعین حال زندگی و همزیستی او با دیگران را ممکن می سازد. در فرهنگ ایرانی، خانه محلی برای تجلی بخشیدن به ارزش های سنتی اجتماعی است. با توجه به این که خانه به عنوان نهادی اجتماعی از جایگاه والایی در جامعه برخوردار است. لذا معنای اجتماعی در میان دیگر معناهای خانه اهمیت ویژه ای دارد. به همین دلیل در این پژوهش به چگونگی تعریف این معنا در کالبد فضایی خانه سنتی پرداخته شده است. در نوشتار حاضر سعی شده تا با تبیین ارزش های اجتماعی و فرهنگی در شکل دهی به فرم کالبدی و سازمان فضایی خانه و شناخت عناصر محتوایی فرهنگ دراین ارتباط، نحوه تاثیر ارزش های اجتماعی بر مقوله طراحی و شکل خانه های سنتی تشریح شود. روش تحقیق در این پژوهش در خصوص مبانی و چهارچوب نظری، روش تحلیلی- توصیفی بوده و اطلاعات به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است. در ادامه، یافته های حاصل در رابطه با شکل خانه های سنتی قم به عنوان نمونه مطالعاتی از معماری کویری ایران، موردبررسی قرار گرفت. داده های این بخش از طریق مشاهدات میدانی (برداشت نقشه، عکس و مصاحبه) استخراج و به روش مطالعه تطبیقی و استدلال منطقی در قالب چهارچوب نظری این نوشتار تحلیل شد. نتیجه پژوهش بیانگر آشکار شدن ارزش های اجتماعی در شکل گیری کالبدی و کارکردی خانه بامطالعه و تحلیل تطبیقی برخی خانه های سنتی در بافت تاریخی قم بوده است.

معماری سنتی، ارزش های اجتماعی، فرهنگ و خانه، شکل خانه، خانه های تاریخی قم.