وحیده جلال کمالی - کارشناس ارشد پژوهش هنر، هنرآموز ناحیه یک آموزش و پرورش استان کرمان
حمیدرضا محبی - دکتری پژوهش هنر، عضو هییت علمی دانشگاه یزد
امیرحسین جلال کمالی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

حمامهای عمومی در شهرهای اسلامی اهمیت زیادی داشته اند و از مهمترین بناهای شهری پس ازمسجد و مدرسه محسوب میشدند. این جلوه گاه معماری ایرانی اسلامی تنها مکانی برای نظافت نبوده، بلکه موقعیت مکانی حمام و قرار گرفتن آن در کنار مراکز مهم و اثرگذاری چون بازار و مسجد موجب میگردید تا همواره به عنوان مکان تجمع در وقوع رویدادهای اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. زمینه های مذهبی شکل گیری حکومت صفوی در ایران موجب ترویج فرهنگ وقف و گسترش ساخت بناهای عامالمنفعه مانند حمام ها شد که از جمله آنها حمام گنجعلیخان کرمان است که در دوران حکومت شاه عباس صفوی ساخته شد. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی تحلیلی ابتدا به بررسی معماری این حمام و کارایی بخشهای تشکیل دهنده آن با توجه به نیاز مراجعهکنندگانش پرداخته میشود، سپس مهمترین کارکردهای اجتماعی فرهنگی حمام و نقشی که در حیات اجتماعی جامعه ایفا میکرده است، از نظر گذرانده میشود. متون دوران مختلف تاریخی موید این امر است که حداقل در همه ی دوران اسلامی، حمامهای عمومی فراوانی در شهرهای مسلمین وجود داشته است. حمام در گذشته فقط محلی برای استحمام نبود بلکه مکانی برای گذراندن اوقات فراغت، گفت وگو و تبادل نظر، رفع خستگی و حتی عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسایل زندگی و مکانی برای استمرار روابط اقتصادی و اجتماعی بود و نقش رسانه را نیز ایفا میکرد.

حمام گنجعلیخان، معماری حمام، کارکرد، فرهنگ