علی محمدی - دانشجوی دکترای محیط زیست
عباس مالیان - استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
ابوالفضل سلطانی - استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
عباس علی محمدی - دانشیار دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

تغییر تدریجی دریاچه ارومیه به دومین کویر نمک کشور با وسعت 5500 کیلومترمربع، چند سالی است که به مسیله ای ملی و بین المللی تبدیل شده است. در دهه های اخیر توسعه صنعتی ناپایدار و بهره برداری بیرویه از سفره های آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچه ارومیه و محیط پیرامونی آن با تلفیق سامانه اطلاعات مکانی و دورکاوی (سنجشازدور و فتوگرامتری) طی بازه زمانی مشخص، پرداختهشده است. برای نیل به این هدف، از عکسهای فتوگرامتری هوایی سال 1955 و نقشه توپوگرافی تهیهشده از آن عکسها، داده های مدل ارتفاعی رقومی (DEM) منطقه موردمطالعه، اطلاعات مربوط به چاه های آب محدوده غربی دریاچه، اطلاعات کیفی آب دریاچه و تصاویر سنجنده های TMETM+و OLI ماهواره های لندست 5، 7 و 8 استفادهشده است. بازه زمانی تحقیق شصت سال در فاصله سالهای 1955 تا سال 2014 میلادی است. بدین منظور 12 تصویر مختلف مربوط به دوره های متفاوت موردبررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد که مساحت و محدوده های محیطی دریاچه ارومیه تغییرات گسترده ای در سالهای اخیر داشته است. مساحت دریاچه تحت تاثیر عوامل مختلف از 451800 هکتار در سال 1955 به 89730 هکتار در سال 2014 کاهشیافته است. همچنین در بررسیهای انجامشده در این تحقیق مشخص گردید بیشترین پسروی دریاچه ارومیه در قسمت جنوبی آن به وقوع پیوسته است. این پسرویها همراه با گسترش پهنه های نمکی در سواحل دریاچه همراه است. پایین آمدن سطح آب دریاچه رابطه مستقیم با جهت وزش بادهای دایمی و گسترش سطحی زمینهای کشاورزی محدوده دریاچه دارد. این نوسانات میتواند اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی مهمی را به دنبال داشته باشد. بررسی روند تغییرات دریاچه نشان میدهد که اگر روند خشک شدن به همین صورت ادامه یابد و اقدام موثری انجام نشود دریاچه ارومیه کاملا0 از بین خواهد رفت و به شوره زاری تبدیل خواهد شد.

میراث طبیعی، دریاچه ارومیه، سامانه اطلاعات مکانی، دورکاوی، آشکارسازی تغییرات.