لیلا سلطانی - دکتری شهرسازی
فهیمه یاری - پژوهشگر دکتری معماری
سعید حقیر - عضو هییت علمی دانشگاه تهران

معماری ایران در دوران اسلامی به مثابه کارآمدترین ابزار خلق فضا توانسته آثار درخشان و ماندگاری را در معماری و شهرسازی به وجود آورد. خلق آثار شاخص معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقی و ایلخانی آغاز و در دوران صفویه به غایت رسید. معماری و شهرسازی سنتی ایران در دوران معاصر و با گسترش ارتباط با جهان غرب، از تفکرات و سبک های مدرن تاثیر پذیرفت. این سبک ها نتوانستند محملی برای انتقال فرهنگ ایرانی-اسلامی قرار گیرند و از سویی دیگر معماری اصیل ایرانی نیز مورد بی توجهی قرار گرفت. در دوران کنونی تزیینات در معماری نیز به تاسی از این جریان بسیار سردرگم و بی هویت شده است و نمی توان در بسیاری از آنها اثری از مفهوم سرزمینی و هویتی یافت. همه این موارد توجه به احیای هویت تزیینات معماری ایرانی اسلامی را ضروری می نمایاند. این مقاله بر آن است تا با دید تحلیلی به استخراج مفهوم و مولفه های معماری ایرانی- اسلامی دست یافته و پس از آن چگونگی کاربرد این مولفه ها در تزیینات معماری با هدف احیای هویت آن را مورد اشاره قرار دهد.براین اساس، با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی منابع مورد بررسی کیفی قرارگرفته و در نهایت با استفاده از روش استقراء به بیان مولفه های معماری ایرانی- اسلامی پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در راستای احیای هویتمند تزیینات معماری ایرانی- اسلامی توجه به مولفه های فرهنگ، اقلیم، اقتصاد، تحولات روز(سیاسی و آموزشی) و زیبایی (نسبی) ضروری بوده و تزیینات با در نظرگرفتن این پنج مولفه می توانند جایگاه هویتی خود را در معماری کنونی ایران باز یابد.

معماری اسلامی, معماری ایرانی, تزیینات, الگو, معاصر