فرزاد قایمی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

آنچه در روند یک آیین، برای فرد معتقد به نظام ذهنی حاکم بر آن رخ میدهد، یک تجربه اساطیری است. تجربه اساطیری، به مثابه آیینی نمایشی است که به طور منظم باید تکرار شود آیین ها در شاهنامه نیز کارکرد تکرار ارزشهای کهنالگویی را نمایندگی میکنند. نظریه اسطوره- آیین، بر اساس نگرهای مبتنی بر زمینه ای انسان شناختی، اعتقاد دارد که وجود اسطوره، معطوف به وجود آیین است. در این جستار، به یاری رهیافتهای برآمده از این نظریه، اسطوره توتمی گاو در شاهنامه فردوسی بررسی شده است و بر مبنای این واکاوی، سه لایه معنایی برای ابعاد آیینی این اسطوره مشخص شده است: حرمت کشتن آن؛ تبدیل شدن آن به یک پدر- مربی (پرمایون)؛ کیش قربانی و تبدیل شدن آن به قربانی نمادین؛ و در نهایت، تکرار کنش آیینی مرتبط با الگوی جاودانگی نیای توتمی در ابزاری مرتبط با مفهوم آن که وسیله تکرار یک آیین است (گرز گاوسر).

آیین، تکرار الگویی، شاهنامه، اسطوره، گاو، توتم، فریدون.