علی شماعی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
هانیه اسدزاده - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

عالی ترین الگوی شهر آرمانی اسلام تحت عنوان حیات طیبه یا مدینه فاضله دارای درجاتی نامحدود و بی پایان است. همه ادیان الهی هم در طول تاریخ با توجه به شرایط زمان خود به دنبال آرمان شهر یا شهرتوسعه یافته بوده اند. بنابر این پویایی و تحول در شهرهای جهان همیشه به اندازه توان هر جامعه در قبل از اسلام هم وجود داشته است. از طرف دیگر در طول تاریخ اهالی هر سرزمین برای خود نوعی از فرهنگ شهرنشینی و شهرسازی داشته که با ظهور اسلام از آموزه های این دین بزرگ متاثر و آموزه های اسلامی با فرهنگ هایپیشین آمیخته گردید. اسلام فرهنگ ها و آئین های گذشته هر تمدنی را که با آئین اسلام مغایرت نداشت و موجب رستگاری انسان بود ارج می نهاد. بدین ترتیب آمیزهایی از فرهنگ بومی و آموزه های اسلامی برای شهروندان هر دیار، نوعی هویت بخشی و حیات مدنی را فراهم آورد که موجب گردید به مرور زمان شهرهای مسلمان نشین به عنوان شهرهای اسلامی مشهور و شناخته شوند . اما با تاثیرپذیری نامناسب از فرهنگ های غرب و شرق و عدم بومی سازی سبک و اشکالی شهری فضاهای ناموزون و نامتعادل ایجاد گردید و شهرهاییشکل گرفت که میراث تاریخی و تمدنی خود را از دست داده و ناپایدار شده اند. با نگاهی رو به جلو، شهرهای امروزی هم تحت تاثیر فرایند جهانی شدن قرار گرفته و به مانند تمامی شهرهای دنیا از اثرات مثبت و منفی آن بی نصیب نمانده اند. هدف این مقاله آسیب شناسی تحولات ناشی از اثرات نامناسب جهانی شدن بر شهر های ایرانی اسلامی است تا از این رهگذر به راهبردهای مناسب اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و نهادی در فرایند جهانی شدن به منظور تاثیر پذیری مطلوب و توسعه پایدار که با حقیقت اسلام هماهنگ باشد دست یابیم.روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. نتایج این پژوهش مشخص می سازد در عصری که قرار داریم فارغ از خواست ما جهانی شدن شهرها شتابان به پیش می رود. بنابراین باید در این فرایند و با کنترل آثار منفی این پدیده خود را با آن وفق داده و آن را فرصتی تاریخی بدانیم تا برای تحقق روال مطلوب و پیامدهای مثبت جهانی شدن تلاش کنیم. در واقع باید به جستجوی راه مشارکت مثبت و سنجیده در این فرآیند برای دستیابی به توسعه پایدار بپردازیم.

شهر ایرانی اسلامی، جهانی شدن، تحولات کالبدی فضایی، شهر سنتی مدرن