امید شکری - استادیار دانشگاه شهید بهشتی
کوثر رئوف - دانشجوی دکترا روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید بهشتی
سحر صوفی - دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه دانشگاه شهید بهشتی

طبق دیدگاه روش شناسان، الگوی بررسی نقش واسطه ای و تعدیل کننده متغیرها،دو نظریه علی رقیب هستند که سازوکار کنشوری یک متغیر سوم را بین یک علت و معلول، تصریح میکنند.به همین دلیل پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش متغیرهای تعدیل کننده و واسطه ای صورت گرفت. مرور شواهد تجربی نشان داد که در محدوده تلاش محققان علوم رفتاری، استفاده از نقش واسطه ای تعدیل کننده متغیرها روند فزاینده ای داشته است . مرور مقالات متمرکز بر مدلهای واسطه ای و تعدیل کننده در فصلنامه های علمی مربوط به روانشناسی مدرسه مشخص کرد که متاسفانه به دلیل کژفهمی، بررسی نقش متغیرهای واسطه ای و تعدیل کننده بدون تاکیدبر شمول ملاحظات نظری و روششناختی به ابزارهایی برای تحلیل داده ها و آزمون فرض آماری، محدود شده است. بنابرایناهم، مسیرها برای گذار از بدفهمی های دامنگیر مدلهای علی مزبور نیازمند تاکید، مراقبت و پذیرش چند اصل است. اول، مدلهای واسطه ای و تعدیل کنندپیشه از آنکه به سیاق نادرست و فراگیر پیشینه تحقیق در قلمرو روانشناسی مدرسه به راهبردهای صرف تحلیل داده محدود شود، بنیادهای نظری برای روابط علی توسعه میدهند. دوم، متغیرهای واسطه ای و تعدیل کننده برای ارتقای مدلهای علی استفاده میشوند. سوم، آزمون تجربی مدلهای علی واسطه ای و تعدیل کننده نیازمند براهین و طرحی علی است که فرضیه های جایگزین را نفی کند. چهارم، با توجه به تمایز در طرح و مفهوم، آزمودن اثرات واسطه ای و تعدیل کنند برای یک متغیر منفرد، توجیهناپذیر است.

متغیر واسطه ای ، متغیر تعدیل کننده مدل، علی