محمود ناظری - دانشجوی دکتری، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
حسین اللهیاری - استاد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
سیدحسین گلدانساز - دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

پاسخ دفاعی القایی گیاهان به گیاهخواری می تواند برهمکنش گیاه را با دیگر موجودات زنده که از آن به عنوان غذا استفاده می کنند، تحت تاثیر قرار دهد. در این پژوهش آزمایش هایی انجام گرفت تا مشخص شود که آیا عملکرد و ترجیح سه آفت Trialeurodes vaporariorum،Tetranychus urticae وAphis gossypii  تحت تاثیر گیاهخواری افراد هم گونه روی گیاه خیار قرار می گیرد، و اینکه آیا این اثرات به صورت موضعی است و یا سیستمیک. طول عمر، زادآوری، و طول دوره رشد و نمو قبل از بلوغ به عنوان معیارهای عملکرد بررسی شد. نتایج نشان داد که گیاهخواری این آفات می تواند مکانیسم مقاومت القایی گیاه خیار را فعال کرده و عملکرد و ترجیح افراد هم­گونه را تحت تاثیر قرار دهد. در مورد شته ­پنبه طول عمر و زادآوری، در مورد کنه دولکه ای زادآوری و طول دوره رشد و نمو، و در مورد سفید­بالک زادآوری به طور معنی­داری تحت تاثیر منفی گیاهخواری افراد هم گونه قرار گرفت. نتایج آزمایش های عملکرد بسته به ویژگی­ زیستی مورد بررسی و سطح ­بررسی (موضعی و یا سیستمیک) بین خنثی و منفی متغیر بود، هیچ اثر مثبتی در این برهمکنش ها مشاهده نشد. بر اساس نتایج می توان اشاره کرد که گیاهخواری سفید­بالک گلخانه، کنه دولکه­ای و شته پنبه می تواند باعث القای مکانیسم مقاومت در گیاه خیار شود و ترجیح افراد هم­گونه را تحت تاثیر قرار دهد. اما سفیدبالک قادر نبود که آسیب وارده شده به گیاه بر اثر گیاهخواری توسط افراد هم­گونه خود را تشخیص دهد با اینکه این گیاهان اثر منفی روی عملکرد سفیدبالک داشتند. بر اساس نتایج ترجیح می­توان نتیجه گرفت که توانایی کنه دولکه ای برای تشخیص گیاهان میزبان مناسب به طور محسوسی بیشتر از بقیه بود. عملکرد اثر مقاومت القایی روی عملکرد گیاهخوار همیشه با آزمایش های ترجیح حشره هم­راستا نیست. انجام همزمان آزمایش های ترجیح و عملکرد گیاهخوار علاوه بر اثر القای مقاومت می تواند حساسیت گیاهخوار به تغییر کیفیت میزبان گیاهی را نشان دهد.

برهم کنش به واسطه گیاه, ترجیح میزبانی, خیار, دفاع سیستمیک, مقاومت القایی