مهدی سلیمانی خورموجی - دانشجوی دکتری، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین
علی فتح طاهری - دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین
سید مسعود سیف - دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین

فهم محتوای نقد عقل محض منوط به فهم معنای امر پیشین است و کانت نیز به­همین­دلیل، بخش عمده ای از این­کتاب را به تبیین شان معرفتی، جست وجوی خاستگاه، تعیین محدوده اعتبار و تشریح مصادیق آن اختصاص داده است. با­این­همه، حتی باآنکه وی در هر دو ویرایش نقد، کم وبیش، مشخصه هایی (مانند ضروری، اکیدا کلی، محض، واضح، قطعی و مستقل از تجربه) را برای امر پیشین معرفی کرده است ولی، چون این­مشخصه­ها در سنت­های پیشاکانتی و پساکانتی -در معنایی متفاوت با معنای مدنظر او- نیز به­کار گرفته شده­اند پس چندان بعید نیست اگر در فهم محتوای نقد دچار ابهام شویم. ما در بخش (1)، به برخی از این­ابهام­ها اشاره خواهیم کرد. سپس در بخش (2-1)، نشان خواهیم داد برای رهایی از ابهام­های مزبور ناگزیریم مشخصه ضروری را به برخاسته از طبیعت ذهن انسان ، اکیدا کلی را به صرفا قابل اطلاق بر پدیدارها ، محض را به معطوف­بودن به سهم خود ذهن در تشریک مساعی­اش با خود اشیاء برای شکل­گیری معرفت تجربی ، واضح را به آنچه حیطه جست­وجو برای یافتن­اش، صرفا محدود به درون خودمان است و نه بیرون از آن و قطعی را نیز به آنچه گستره­اش هم به­لحاظ خود مصادیق و هم به­لحاظ تعداد مصادیق تغییرناپذیر است بازتعریف کنیم. در بخش (2-2) نیز با واکاوی مشخصه مستقل از تجربه، نشان خواهیم داد این­مشخصه، علاوه­بر دلالت بر صرف ساختار، می­تواند ناظر به نوعی معرفت در بن هر گونه تجربه ممکنی نیز باشد؛ افزون بر این، نسبت مشخصه مزبور را با سنت پیشاکانتی و پساکانتی نیز نمایان خواهیم ساخت.

ضروری, کلی, محض, واضح, قطعی, مستقل از تجربه