مهدیه لری نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
مهدی مهیجی - استادیار اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
روح الله عبدالشاهی - دانشیار اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
علی کاظمی پور - دانشیار اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

نخود مهم­ترین گیاه تیره حبوبات در ایران است و از آنجا که ایران بخشی از مرکز تنوع این گیاه به شمار می­آید مطالعه تنوع ژنتیکی آن حایز اهمیت است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی نخود کابلی 81 ژنوتیپ نخود کابلی از سه مبداء موسسه ایکاردا، ترکیه و ایران در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 94-93 کشت شد. از نه آغازگر ISSR برای بررسی تنوع استفاده شد و 79 نوار چندشکل از آغازگرهای مورد استفاده به دست آمد. تعداد آلل موثر از 19/1 (آغازگر (CAC)5AG) تا 69/1 (آغازگر (ACTG)4) متغیر بود. متوسط ضریب تنوع ژنتیکی نی و شاخص شانون در کل جمعیت به ترتیب 24/0 و 38/0 به دست آمد. ضریب تنوع نی برای جمعیت­های مبداء ایکاردا، ترکیه و ایران به ترتیب 27/0، 2/0 و 2/0 و شاخص شانون برای این جمعیت­ها به ترتیب 44/0، 32/0 و 3/0  به دست آمد. تجزیه واریانس مولکولی تفاوت میان جمعیت­ها را معنی دار نشان داد. ولی واریانس بین جمعیت­ها تنها ده درصد کل واریانس بین ژنوتیپ­ها را به خود اختصاص داد. تجزیه خوشه­ای ژنوتیپ­ها را به چهار گروه تقسیم کرد. نتایج تجزیه خوشه­ای نیز موید گستردگی تنوع درون جمعیت­ها بود. تجزیه ساختار جمعیت با استفاده از نرم افزار STRUCTRE جمعیت را به چهار گروه با تعداد 14، 5، 8 و 4 ژنوتیپ برای هر گروه تقسیم کرد. تعداد 51 ژنوتیپ باقی مانده نیز به عنوان ژنوتیپ­های مخلوط در نظر گرفته شدند. این پژوهش نشان داد که تنوع ژنتیکی مطلوبی میان ژنوتیپ­های نخود کابلی مورد مطالعه در این تحقیق وجود دارد که می­تواند در برنامه­های به­نژادی مورد استفاده قرار گیرد.

نخود, تنوع ژنتیکی, تجزیه واریانس مولکولی, نشانگر ISSR