مسعود توحیدفر - دانشیار، دانشکده علوم و زیست فناوری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
سولماز خسروی - مربی پژوهشی، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

پنبه یکی از گیاهان زراعی مهم و اقتصادی در دنیا و به عنوان چهارمین محصول مهم صنعتی در ایران به شمار می­رود. در گذشته، تلاش­های زیادی جهت اصلاح کیفیت پنبه توسط اصلاحگران سنتی صورت گرفته است که به علت محدودیت­های موجود در روش­های سنتی، استفاده از روش­های مهندسی ژنتیک رواج یافت. به دنبال رواج روش­های نوین، گیاهان تراریخته پنبه مقاوم به حشرات، بیماری­ها، علفکش، تنش­های غیر زیستی و همچنین الیاف با کیفیت بالاتر تولید شدند. امروزه، تعدادی از این ارقام تجاری­سازی شده و از پذیرش عمومی بالایی در سراسر جهان برخوردار هستند. اکنون نیز با ظهور روش­های توالی­یابی نسل جدید و تسهیل شناسایی ژن­های کاندید و مناسب جهت دست­ورزی و وجود روش­های ویرایش ژنوم (CRISPR/Cas9) با قابلیت ایجاد تغییرات هدفمند در ژن­ها، افق تازه­ای در حوزه اصلاح ژنتیکی پنبه ایجاد شده است.  این مقاله ضمن مروری بر تاریخچه اصلاح پنبه و بررسی موانع موجود، به تحقیقات صورت گرفته در زمینه تولید ارقام مقاوم به تنش­های زیستی و غیر زیستی و افزایش کیفیت پنبه با روش­های مهندسی ژنتیک و ویرایش ژنومی می­پردازد.

پنبه تراریخته, مقاومت به بیماری, مقاومت به حشرات, ویرایش ژنوم, CRISPR/Cas9