رضا معالی امیری - دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
بهزاد صادق زاده - استادیار موسسه تحقیقات دیم مراغه
یدالله فرایدی - مربی موسسه تحقیقات دیم مراغه

اکسی­لیپین­ها، محصولات اکسیداسیون اسید­های چرب غشا در جهت سازگاری به تنش­های زنده و غیر­زنده محسوب می­شوند. در این پژوهش تجمع میزان مالون دی آلدهید (به­عنوان شاخص خسارت غشا)، فعالیت آنزیم لیپوکسیژناز (LOX)، آلن اکسید سینتاز (AOS) و میزان رونوشت ژن­های LOX، AOS و آلن اکسید سیکلاز (AOC) به کمک واکنش زنجیره­ای پلیمراز در زمان واقعی (QPCR) در دو ژنوتیپ متحمل (Sel96Th11439) و حساس (ILC533) نخود (Cicer arietinum L.) زراعی تحت تنش سرمای 4 درجه سانتی­گراد به مدت 6 روز بررسی شد. تحت تنش سرما میزان مالون دی آلدهید به­طور معنی­داری در ژنوتیپ­ها افزایش یافت طوری که در ژنوتیپ حساس بیشترین افزایش در روز ششم اعمال تنش سرما (تا 57 درصد) مشاهده شد در حالی­که در ژنوتیپ متحمل پس از افزایش در روز اول تغییر معنی­دار نداشت. این افزایش نسبی میزان مالون دی آلدهید در ژنوتیپ متحمل در روز اول تنش سرما احتمالا نقش انتقال سیگنال و القا مکانیسم­های دفاعی داشت. میزان فعالیت آنزیم LOX و AOS در تیمارهای زمانی تنش افزایش معنی­دار نشان داد اگرچه این میزان در ژنوتیپ متحمل نسبت به ژنوتیپ حساس در سطح کمتری بود. بنابراین فعالیت مسیر اکسی­لیپین تحت تنش سرما در نخود احتمالا منجر به تولید هورمون جاسمونیک اسید و در نتیجه تحریک و القا ژن­های دفاعی در گیاه شود. آنالیز بیان ژن­های LOX، AOS و AOC به کمک نرم افزار REST تایید کننده روند تغییر اجزای مسیر اکسی­لیپین بود. بنابراین درجه تحمل به سرما در ژنوتیپ متحمل با کنترل میزان خسارت­های سلولی و فعالیت مسیر اکسی­لیپین در ارتباط است.

بیان ژن, تنش سرما, اکسی لیپین, لیپوکسیژناز, آلن اکسید سینتاز