سید مجید حسینی
حمیدرضا رضایی
حسین وارسته
سعید نادری

قوچ و میش از خانواده گاوها (Bovidae) و جنس قوچ (Ovis) است، که در بیشتر مناطق ایران زیست می­کند. به لحاظ تعیین طبقه­بندی این گونه همواره چالش­های زیادی در بین محققین وجود داشته است. هدف از این مطالعه، بررسی ژنتیکی و فیلوژنتیکی توالی نوکلئوتیدی ناحیه سیتوکروم b از DNA میتوکندری قوچ و میش­های پناهگاه حیات وحش بوروئیه به منظور تعیین طبقه­بندی صحیح این گونه است. در این پژوهش، تعداد 17 نمونه سرگین و بافت از قوچ و میش­های پناهگاه حیات ­وحش بوروئیه شهرستان خاتم جمع­آوری شد. پس از استخراج DNA، تکثیر قطعات 1140، 741 و 765 جفت بازی از ناحیه سیتوکروم b میتوکندری با استفاده از واکنش زنجیره­ای پلیمراز و پرایمرهای (Cytb F-  (Cytb Rو Cytb F-Cytbin R)، Cytb R-Cytbin F) انجام گردید. توالی­یابی ناحیه تکثیر شده با استفاده از دستگاه خودکار ABI 3130 به روش اتوماتیک سانگر صورت گرفت و به منظور تعیین فاصله ژنتیکی با توالی­های حاصل از مطالعات دیگر، مقایسه شد. نتایج نشان داد که در بین توالی­های نوکلئوتیدی نمونه­های مورد مطالعه، تفاوت هاپلوتایپی وجود نداشت. نتایج آزمون فیلوژنتیکی با استفاده از روشNeighbor-Joining  نشان داد، قوچ و میش­های پناهگاه حیات ­وحش بوروئیه در شاخه قوچ و میش ارمنی (Ovis orientalis) قرار می­گیرند و از لحاظ هاپلوتایپی با جمعیت­های قوچ و میش ارمنی در دیگر مناطق ایران متفاوت هستند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که قوچ و میش­های پناهگاه حیات ­وحش بوروئیه در حال حاضر تنوع ژنتیکی پایینی دارند، که در کارهای مدیریتی دراز مدت در آینده باید به طور جدی به آن توجه شود.

قوچ و میش, پناهگاه حیا ت وحش بوروئیه, فیلوژنی, سیتوکروم b