کبری راستگو - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده تربیت مدرس قرآن کریم، مشهد
معصومه ابراهیم پور - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن مجید، دانشکده تربیت مدرس قرآن کریم، مشهد

درک مدلول واژه های قرآنی، به عنوان یکی از مهم ترین نشانگرهای مفهوم آیات، مبتنی بر شناخت صحیح لغات است. ضرورت شناخت معنای واژه ها هنگامی آشکار می شود که موضوع گذشت زمان و تغییرات معنایی عمیقی که در بسیاری از واژگان بشری اتفاق می افتد، امری مهم و قابل بررسییی تلقی گردد. این در حالی است که قرآن کریم با لغات و ویژگی های زمان خود نازل شده و متن ذوابعاد و جامعی به شمار می آید که بعد از 1400 سال هنوز تازگی و تاثیرگذاری خود را برای نسل حاضر دارد. ازاین رو نگاه معناشناختی به این کلام وحیانی و تحلیل معنایی واژگان آن به منظور دستیابی به لایه های معنایی آیات الهی امری اجتناب ناپذیر می نماید. در این میان یکی از واژگان پربسامد و اساسی متن قرآن، واژه نصرت است که تامل در مشخصه های معناساز آن، زوایای جدیدی از مفاهیم متعالی کلام مجید را بر همگان آشکار می سازد. بدین تصور نوشتار حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و کاربست رویکرد تحلیل مولفه ای پاسخی درخور این دو پرسش اساسی اقامه نماید که مولفه های اصلی معناساز مفهوم نصرت کدامند و اینمفهوم برحسی مولفه های مذکور شایسته چه بافت/بافت هایی خواهد بود بررسی داده های قاموسی و قرآنی حاکی از آن است که مفهوم نصرت در قرآن کریم از اتم های معنایی (+تقویت)، (+ظهور) و]+فصل) تشکیل شده است. همچنین استعمال مفهوم نصرت با توجه به مولفه های معناساز خود به ویژه مولفه تقویت، محدودیت چندانی ندارد. بلکه این مفهوم می تواند در بافت های ایجابی در مجاورت واژگانی مثبت نظیر الله، نور، رسول، ایمان، شفاعت، و غیره به کار رود همچنانکه در بافت هایی همچون فقر، جنگ، کفر، شرک و موضوعاتی از این دست نیز که گروهی به منظور غیبه بر شرایط سخت و ناگوار نیازمند یاری هستند، استعمال می شود. افزون بر این مفهوم نصرت، جزء مفاهیمی است که در گذر زمان، دچار تغییر معنایی شده و از حوز معانی حسی به حوز معانی انتزاعی انتقال یافته است.

معناشناسی، تحییل مولفه ای، نصرت، قرآن