حسین سلطانزاده - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین
احد نژادابراهیمی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز
بیتا شفائی - دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز

استعمار پدیدهای است که از قرن 19 میلادی و توسط دول اروپایی ظهور کرد. تحقیقات و پژوهش های متعددی در زمینه تاثیراتاین پدیده بر کشورهای تحت استعمار در ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انجام پذیرفته است. اما در این میان،در اغلب موارد تاثیرات استعمار بر شهرسازی و معماری مستعمرات مورد غفلت واقع شده است. در مطالعات مربوط به شهرهایاسلامی افریقا، من جمله رباط، تاثیرات نندین دهه حوور استعمارگران بر این شهرها نادیده انگاشته شده است. لیکن دگرگونی هاییکه در جریان استعمار بر شهرهای اسلامی قاره افریقا اعمال شده، تحولاتی نشمگیر هستند که تاثیرات آن حتی تا دوران حاضر نیزقابل مشاهده است. نرا که تغییرات ساختاری شهر هم متاثر از روابط پیچیده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر است و هم درطولانی مدت تاثیرگذار بر روابط جاری بین نهادهای مختلف شهری است. در نوشتار حاضر با مطالعه و بررسی منابع، اسناد و مدارکموجود و همچنین با تحلیل نقشه های تاریخی، و عکس های ماهواره ای، سعی بر مشخص نمودن تاثیرات استعمار بر ساختار شهری و معماری شهر اسلامی رباط انجام شده است. در نتیجه مطالعات و تحلیل های انجام شده، عمده ترین تاثیرات و دگرگونی هایی که پدیده استعمار در ساختار شهری رباط ایجاد کرد، تحول در شبکه راه ها، بروز دوگانگی اجتماعی، رواج عملکردگرایی، ظهور عناصر جدید شهری و تحول ویژگی های فوایی شهر بود. علاوه بر آن، طراحی و اجرای ساختمان ها با شیوه ها و سبکه ای نوین آنروزگار، رواج گونه های معماری جدید و نیز تغییر ذائقه و گرایش های مردم رباط در زمینه معماری و هنر ساختمان را سبب شد.

شهر اسلامی، رباط، مراکش، استعمار، ساختار شهری، تحولات شهری